آیا شادی طرفداران مکزیک باعث ثبت زلزله شده است؟

این گزارش به درخواست یکی از مخاطبان فکت‌نامه نوشته شده است.

عادل فردوسی‌پور، گزارشگر فوتبال، چند ساعت پس از برد تیم ملی فوتبال مکزیک مقابل آلمان در جام جهانی ۲۰۱۸ گفته است: «بد نیست بدانید مرکز لرزه‌نگاری دولتی مکزیک اعلام کرده در لحظه گل مکزیک {به آلمان}زمین لرزه خفیفی در اثر بالا و پریدن ملت ثبت شده.»

گزارشگر تلویزیون ایران این جمله را چند ساعت پس از بازی دو تیم و در جریان گزارش دیدار تیم‌های برزیل و سوئیس گفته است.

 

بررسی ادعا

برای شروع کار تلاش کردیم با آقای فردوسی‌پور تماس بگیریم و از او درباره منبع گفته‌اش سوال کنیم که تا این لحظه پاسخی دریافت نکرده‌ایم.

در مرحله بعد تلاش کردیم با جستجو در سایت‌های خبری به منابع دست اول خبر دست پیدا کنیم.

این خبر پیش از ایران در در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارجی منتشر شده و بازتاب زیادی داشت:

 

منبع خبر کجا است؟

روزنامه گاردین یکی از  اولین منابعی بود که این خبر را منتشر کرد و در گزارشی نوشت: «موسسه مطالعات زمین شناسی و جوی مکزیک می‌گوید: هفت ثانیه بعد از دقیقه 35 بازی که هیروینگ لوزانو گل را به ثمر رساند. لرزش‌هایی به ثبت رسیده که زلزله مصنوعی نامیده می‌شود.» منبع این روزنامه بریتانیایی، خبری است که در صفحه اول سایت موسسه مطالعات زمین شناسی و جوی مکزیک منتشر شده است.

عنوان این خبر «زلزله مصنوعی در جشن گل مکزیک» است که در آن ادعا شده دستگاه‌های حساس لرزه‌نگار حداقل در دو نقطه دو ارتعاش بسیار خفیف را در مکزیکو سیتی هفت ثانیه پس از گل زدن به ثبت رسانده‌اند. تصویر آنچه در دستگاه‌هایش ثبت شده هم در متن خبر منتشر شده است.

در توضیح خبر آمده که این ارتعاشات خفیف ثبت شده، در اندازه‌ کوچک بوده و احتمالا به خاطر پایکوبی و جشن در اطراف سنسورهای این موسسه به ثبت رسیده‌اند. آن‌ها توضیح داده‌اند که این لرزه‌ها با زلزله متفاوت است چون در زلزله پوسته‌های زمین روی هم می‌لغزند و آنچه ثبت می‌شود با لرزشی که روز مسابقه ثبت شده، تفاوت دارد، بنابراین عنوان زلزله مصنوعی به آن داده‌اند.

موسسه مطالعات زمین شناسی و جوی مکزیک چیست؟

این موسسه، قطعا «مرکز لرزه‌نگاری دولتی مکزیک» که عادل فردوسی‌پور گفته نیست. اصلا یک سازمان رسمی یا دولتی نیست. موسسه مطالعات زمین‌شناسی فعالیت خود را از سال ۲۰۱۳ آغاز کرده. هدفش رفتارشناسی زمین و جو است و لرزه‌ها و تغییرات زمین را رصد می‌کند.

اطلاعات زیادی درباره اعتبار علمی و نحوه فعالیت این موسسه در وب‌سایت آن در دسترس نیست.

نهادهای رسمی درباره این خبر چه می‌گویند؟

به فاصله یک روز پس از انتشار این خبر، سازمان ملی زلزله‌شناسی مکزیک است، اعلام کرد که حوالی مسابقه فوتبال در مکزیکوسیتی دو زلزله ثبت شده، اما این دو ارتباطی به شادی مردم مکزیکوسیتی پس از گل نداشته است.

در گزارش تفصیلی این سازمان دو زمین‌لرزه خفیف، یکی در ساعت ۱۰:۲۴ (به وقت محلی) به بزرگای ۲/۵ و دیگری در ساعت ۱۲:۰۱ (به وقت محلی) با بزرگی ۲/۷ ثبت شده‌اند. عمق دو زمین لرزه حدود ۵ کیلیومتر بوده است.

این در حالی است که گل مکزیک به آلمان در ساعت ۱۱:۳۵ به وقت محلی به ثمر رسیده است.

جولی پرز کامپوس، رئیس این سازمان هم به نشنال جئوگرافیک گفته است: «احتمالا شخص یا اشخاصی در نزدیکی سنسور ثبت زلزله بالا و پایین پریده‌اند. آنچه ثبت شده شبیه زلزله نیست، نه مصنوعی و نه غیر آن. بالا پایین پریدن مردم می‌تواند لرزش‌هایی را به وجود بیاورد ولی آنچه از آن ثبت می‌شود بسیار متفاوت از زمین‌لرزه است».

آیا بالا و پایین پریدن مردم می‌تواند منجر به زلزله شود؟

سی ان ان در گزارشی به این موضوع و تاریخچه این رویداد پرداخته است. در گزارش سی ان ان نوشته شده که ارتعاشات سال ۲۰۱۱ را Beastquake نامیدند. سی ان ان در توضیح این که Beast quake چیست لینکی از گزارش دانشگاه واشنگتن را منتشر کرده است. در این گزارش نوشته شده در ۱۸دی ۱۳۸۹ دستگاه‌های لرزه‌نگاری شبکه لرزه نگاری شمال غربی اقیانوس آرام، که تنها یک بلاک دورتر از استادیوم نصب شده بود، ارتعاشاتی را هنگام خوشحالی هواداران سیاتل ثبت کرده بود. Beast در انگلیسی به معنای جانور یا چهارپا است و کلمه quake نیز به معنای لرزیدن است.

نظر کارشناس

برای اطمینان از مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی ایران درباره اعتبار علمی »موسسه مطالعات زمین‌شناسی و جو» و «سازمان ملی زلزله‌شناسی مکزیک» و دلیل اختلاف داده‌ها، و همچنین امکان وقوع زلزله در اثر بالا و پایین پریدن مردم پرسیدیم. جواب کوتاه او به ما این بود:

هر دو مركز معتبرند. ارتعاشاتی كه در لحظه گل ثبت شده خیلی بزرگ نبوده (شاید در حد بزرگای یک یا كمتر). ایستگاه لرزه نگاری هم خیلی نزدیك به محل شادی مردم نبوده،

دو زلزله‌ای هم كه قبل و بعد زلزله رخ داده واقعی‌اند. ولی ارتعاشات لحطه ثبت گل احتمالا در حد ثبت یك خرد لرزه كوچك بوده است.

مثلا گل ششم لیونل مسی به پاری سن ژرمن در دقیقه ٩٤ در فوریه گذشته كه به برد ٦-١ این تیم در لیگ قهرمانان اروپا انجامید، منجر به ثبت زلزله‌ای با بزرگای یک در پایگاه لرزه‌نگاری كه در ٥٠٠ متری نیوكمپ احداث شده است انجامید.

 

 

جمع‌بندی

«موسسه مطالعات زمین شناسی و جوی مکزیک» اعلام کرده دستگاه‌های این موسسه چند ثانیه پس از به ثمر رسیدن گل تیم فوتبال مکزیک به آلمان، ارتعاشات خفیفی را ثبت کرده‌اند.

این در حالی است که گزارش سازمان ملی زلزله‌شناسی این کشور نشان می‌دهد دستگاه‌های این سازمان نشانه خاصی را در زمان به ثمر رسیدن گل ثبت نکرده‌اند. در حوالی مسابقه فوتبال دو زلزله کوچک ثبت شده، اما یکی ۱۱ دقیقه پیش از زمان گل و دیگری یک ساعت و ۳۱ دقیقه بعد از گل اتفاق افتاده‌اند. سازمان ملی زلزله‌شناسی مکزیک، یک سازمان رسمی است که زیر نظر موسسه ژئوفیزیک دانشگاه مکزیک فعالیت می‌کند و از نظر فکت‌نامه سازمانی معتبر است.

آنچه از سوی موسسه مطالعات زمین‌شناسی ثبت شده، یک «خرده لرزه» با بزرگی کمتر از یک است که توسط یک دستگاه در فاصله‌ای دو از محل شادی مردم ثبت شده است. ارتعاش ثبت شده، می‌تواند عوامل زیادی مثلا افتادن یک کامیون در دست‌انداز جاده در نزدیکی دستگاه لرزه‌نگار داشته باشد، اما آنچه مسلم است، ارتباط خرده‌لرزه ثبت شده، با شادی و بالا و پایین پریدن مردم در شهر مکزیکوسیتی به طور جدی محل تردید است.

وقوع زمین‌لرزه‌های خیلی کوچک، در نزدیکی ورزشگاه‌های بزرگ و پرجمعیت بی‌سابقه نیست، اما عمدتا این لرزش‌ها توسط دستگاه‌های ثبت شده‌اند که در فاصله نزدیک محل مسابقه و تمرکز جمعیت هیجان‌زده، قرار داشته‌اند.

با این اوصاف به نظر می‌رسد، خبری که از سوی عادل فردوسی‌پور و بسیاری از افراد و رسانه‌های معتبر بین‌المللی، درباره تاثیر شادی مردم مکزیک در لحظه به ثمر رسیدن گل منتشر شده و دست به دست چرخیده، از نظر علمی دقیق و معتبر نیست.

البته آقای فردوسی‌پور از نظر حرفه‌ای دچار اشتباه نشده (صرف نظر از اشتباه در معرفی منبع)، بلکه خبری را نقل کرده که بسیاری از رسانه‌ها دنیا منتشر کرده‌اند. نادرستی این خبر، یک روز پس از پخش شدن مشخص شد، وقتی که سازمان رسمی زلزله‌شناسی مکزیک داده‌ها و اطلاعاتی را منتشر  کرد که اعتبار علمی ادعای مطرح شده را زیر سوال می‌برد.

فکت‌نامه بر اساس شواهد معتبر علمی به این گفته که «سازمان ملی زلزله‌شناسی مکزیک است. اعلام کرده در لحظه گل مکزیک [به آلمان] زمین‌لرزه خفیفی در اثر بالا و پریدن ملت ثبت شده» نشان نادرست می‌دهد.

 

https://www.sharethefacts.co/share/cc5c6a81-fd17-4af7-92e2-0c00b7631ab1