سگ‌ها و سلامتی انسان‌ها

روز دوشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۶، یک اینفوگرافیک با عنوان «چرا جای سگ‌ها در خانه نیست؟» بروی خروجی خبرگزاری مهر قرار گرفت.

طراح، مجموعه‌ای از دلایل مختلف را درباره مخاطرات نگهداری از سگ در خانه برشمرده که اگرچه ظاهری علمی دارند، اما بر خلاف معمول چنین طرح‌هایی، هیچ توضیحی درباره منبع اطلاعات ذکر نشده است.

در قدم اول، از حساب توییتری رسمی خبرگزاری مهر درباره منبع اطلاعات ارائه شده، پرسیدیم که پاسخی دریافت نکردیم. برای همین خود دست به کار تحقیق شدیم تا بفهمیم ادعاهای مطرح شده مبنای علمی دارد یا مطالبی غیرمعتبر است که در پوشش علم ارائه شده است.

بررسی ادعاها

برای این کار اول سعی کردیم بفهمیم منظور دقیق طراح این اینفوگرافیک چیست.

در این طرح، ۱۰ گزاره درباره سگ‌ها به طور عام مطرح شده است.

در وهله اول مشخص نیست که منظور آیا حیوان خانگی است یا سگ‌های ولگرد و سرگردان کوچه و خیابان. با این همه استفاده از واژه‌های «خانه و اتاق خواب»، «واکسیناسیون»، «صاحبان سگ‌ها» دلالت کافی بر این امر دارد که مراد و منظور طراح، سگ خانگی است.

بعد از آن تلاش کردیم تا آنهایی را که ظاهر علمی دارند از بقیه جدا کنیم. از میان ۱۰ گزاره بیش از نیمی از آنها مبهم یا بی‌معنی به نظر می‌آیند.

مثل این جمله که صاحبان سگ‌ها عادت ندارند (بر چه اساسی؟) به صورت مداوم دست‌های خود را بشویند.

یا اینکه در آزمایش‌ها (کدام آزمایش‌ها؟) میکروب مدفوع سگ‌ها روی انگشت صاحبان آنها پیدا شده.

یا این جمله که سگ‌ با همان بدنی که به زباله کشیده‌ به خانه و اتاق خواب‌تان نزدیک می‌شود. (بدن سگ خانگی چرا باید به زباله کشیده شود، یا سگ ولگرد توی خانه یا اتاق خواب چه می‌کند؟)

اما دسته دوم مطالب مطرح شده ظاهر علمی دارند و قاعدتا باید پشتوانه تحقیقاتی معتبر داشته باشند. فکت‌نامه چهار گزاره از ۱۰ ادعای مطرح شده را انتخاب کرد تا اعتبار علمی آنها را هم از راه جست‌وجوی مستقل و هم از راه مشورت با کارشناس متخصص بسنجد.

تناقض‌های منطقی و علمی

پیش از هر چیز این اینفوگرافیک مدعی است که مجموعه‌ای از کشنده‌ترین ویروس‌ها و باکتری‌ها روی پوزه و بدن سگ وجود دارد که با واکسن از بین نمی‌روند.

این ادعا، صرف نظر از وجود یا عدم وجود شواهد علمی، از نظر منطقی نمی‌تواند درست باشد.

تعداد زیادی از مردم جهان، در خانه‌های خود سگ یا یک حیوان خانگی دیگر دارند، اما کمتر شنیده شده کسی به دلیل انتقال ویروس و باکتری از سگ خانگی خود دچار مشکل و مساله حادی شده باشد.

فقط در ایالات متحده آمریکا، ۶۲درصد خانواده‌ها حداقل یک حیوان خانگی دارند، با چنین گستره جمعیتی حتی شایعه چنین خطری، می‌تواند زمینه‌ساز یک بحران بهداشتی و اجتماعی باشد که چنین نیست.

اینفوگرافیک خبرگزاری مهر در جایی دیگر مدعی شده نگهداری از سگ‌ها خطر ابتلا به سرطان سلول‌های پلاسما را افزایش می‌دهد. اگر چه تا کنون تحقیقات زیادی با نتایج متنوع در این باره انجام شده، اما چنانکه آخرین و بزرگ‌ترین این تحقیقات نشان می‌دهد هیچ ارتباطی میان زندگی با حیوانات خانگی و سرطان وجود ندارد.

از این فراتر در زمینه انتقال بیماری نیز نباید فراموش کنیم که وقتی صحبت از نگهداری سگ در خانه مطرح است، حتما قواعدی هم در مورد وضعیت سلامتی حیوان وجود دارد که در همه جهان، از جمله در ایران عرف نگهداری از حیوان خانگی است. در میان گزارش‌های متنوعی که در این زمینه در رسانه‌های گوناگون منتشر می‌شوند، نمونه‌های فراوانی از توصیه‌های علمی و ایمنی به چشم می‌خورد، اما ما در جست‌وجو به سند معتبری برنخوردیم که مستقیما در مورد عوارض نگهداری از سگ به شهروندان هشدار داده باشد.

نظر کارشناس

برای اطمینان، از دکتر داوود کفایی دامپزشک ایرانی مقیم کانادا درباره اعتبار علمی داده‌های ارائه شده در اینفوگرافی پرسیدیم:

- آیا این جمله در مورد سگ‌های خانگی مبنای علمی دارد که «مجموعه‌ای از کشنده‌ترین ویروس‌ها و باکتری‌ها روی پوزه و بدن سگ وجود دارد که با واکسن از بین نمی‌روند»؟

پاسخ کوتاه به این سوال منفی است. در حال حاضر ۷۰ میلیون سگ خانگی و ۷۴ میلیون گربه در ایالات متحده با مردم زندگی می‌کنند. تصور کنید اگر باکتری یا ویروس کشنده‌ای وجود داشت الان باید، تعداد زیادی از شهروندان آمریکایی به بیماری‌های مرگبار مبتلا شده بودند. بر اساس اطلاعات علمی من در حال حاضر هیج ویروس یا باکتری غیرقابل درمانی در جهان وجود ندارد. دانش پیشرفته امروزی امکان شناسایی، پیشگیری و درمان انواع بیماری‌های  حیوانات خانگی را فراهم کرده است. فراموش نکنیم ما درباره حیوانات خانگی صحبت می‌کنیم که تحت معاینه و برنامه منظم واکسیناسیون قرار دارند. اگر صاحبان حیوانات خانگی دستوالعمل‌های توصیه شده را در خصوص سلامت آنها رعایت نکنند، ایراد از سگ‌ها و گربه‌ها نیست.

- آیا «باکتری‌های موجود در بزاق سگ[های خانگی] باعث ایجاد عفونت‌های خونی و پوستی می‌شود»؟

بزاق دهان سگ‌ها و گربه‌ها به طور طبیعی باکتری‌ دارد. آنها هم مانند انسان‌ها باید چک‌آپ‌های دوره‌ای بهداشت و دندان داشته باشند و اگر مشکلی وجود داشت تحت درمان قرار بگیرند. اگر سگ یا گربه باکتری خاصی را به فردی با سیستم دفاعی ضعیف منتقل کند، ممکن است عفونت ایجاد شود. برای همین روی چک‌آپ‌های دوره‌ای تاکید زیادی وجود دارد.

- آیا «نگهداری از سگ خطر ابتلا به سرطان سلول‌های پلاسما را چند برابر می‌کند»؟

تا آنجایی که من می‌دانم سگ‌ها نه‌تنها احتمال سرطان را افزایش نمی‌دهند، بلکه می‌تواند در روند درمان سرطان تاثیر مثبت هم داشته باشد. حیوانات خانگی باعث خوشحالی بیماران می‌شوند و شادی بیمار سیستم دفاعی بدن را تقویت و به آنها در مبارزه با بیماری کمک می‌کند.

- آیا «هاری، سالک، کیست هیداتیک، بیماری‌های انگلی و سایر بیماری‌های سگ‌ها قابل انتقال به انسان است»؟

پاسخ کوتاه به این سوال مثبت است. این بیماری‌ها بالقوه می‌توانند منتقل شوند، به همین دلیل است که معاینه منظم، واکسیناسیون و در صورت نیاز معالجه سریع بیماری حیوانات خانگی به شدت توصیه می‌شود.

نتیجه‌گیری

تحقیقات ما نشان می‌دهد که ادعاهای مطرح شده در اینفوگرافیک خبرگزاری مهر نادرست، مبهم، کلی و گمراه‌کننده‌اند. نه منبع دارد، نه به طور دقیق اشاره شده که منظور نویسنده کدام آزمایش، کدام تحقیقات علمی،  و… است. تناقض‌های آشکار منطقی و علمی تردیدی باقی نمی‌گذارند که تهیه‌کنندگان این اینفوگرافیک مجموعه‌ای از مطالب نادرست و مبهم را دور لباس علمی پیچیده‌اند تا مخاطب را از این طریق تحت تاثیر قرار داده و با خود هم‌داستان کنند.

و البته این کار را به شکل ناشیانه‌ای هم انجام داده‌اند.

به همین دلیل فکت‌نامه ادعاهای مطرح شده در این اینفوگرافیک نشان «شاخ‌دار» می‌دهیم.

به‌روزرسانی (اسفند۹۶): لینک اطلاعات درباره دکتر کفایی به مطلب اضافه شد.