رسول خضری
نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس
۶۳درصد درآمد ناخالص ملی کشور در تهران هزینه می‌شود.
نادرست
سهم تهران از درآمد ملی چقدر است؟
رسول خضری نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس، به خبرگزاری خانه ملت گفته است: «سهم تهران از درآمد ناخالص ملی کشور ۶۳ درصد است... به طور خوش‌بینانه جمعیت تهران ۱۴ میلیون است. آیا عادلانه است که ۶۳ درصد درآمد ملی کشور در این شهر هزینه شود و ۶۶ میلیون جمعیت کشور از هزینه کرد این منابع بی‌بهره بمانند؟»
بررسی ادعا
برای بررسی این ادعا، در قدم اول تلاش کردیم تا با آقای خضری تماس بگیریم و از او درباره منبع ادعایش سوال کنیم. تلاش ما تا لحظه تنظیم این مقاله بی‌‌پاسخ مانده است.
بنابراین سعی کردیم تا با مرور سناریوهای مختلف سهم تهران را در تولید درآمد ناخالص ملی و همچنین هزینه‌های کلان کشور محاسبه کنیم و ببینیم نتیجه این محاسبات با آنچه با گفته این عضو کمیسیون اجتماعی چقدر همخوانی دارد.
اگرچه رسول خضری به صراحت به شهر تهران اشاره کرده است، اما ما استان تهران را مبنای محاسبات قرار دادیم. به هر حال بعید نیست که منظور آقای خضری نیز استان تهران بوده باشد، چراکه هم برآوردِ جمعیتی ۱۴ میلیون نفر به جمعیت استان تهران نزدیک‌تر است و هم شاخص‌های کلان ملی بر اساس تقسیم‌بندی استانی محاسبه می‌شوند. ذکر این نکته لازم است که استفاده از شاخص‌های استان تهران به جای شهر تهران در محاسبات، به نفع ادعای آقای خضری خواهد بود.
محاسبات
بر اساس آخرین آمار سرشماری کشور در سال ۱۳۹۵، جمعیت استان تهران ۱۳ میلیون و ۲۶۷ هزار و ۶۳۷ نفر (معادل ۱۷ درصد کل جمعیت کشور) بوده است. تعداد خانوارهای شهری ۶ میلیون و ۷۱ هزار خانوار (معادل ۲۲ درصد کل خانوارهای شهری کشور) و تعداد خانوارهای روستایی ۲۳۶ هزار خانوار (معادل ۴ درصد کل خانوارهای روستایی کشور) بوده است.
۱- سهم استان تهران در تولید ناخالص ملی
بر اساس آخرین آمار منتشر شده از حساب‌های منطقه‌ای مرکز آمار ایران، سهم تهران در تولید ناخالص ملی در سال ۱۳۹۳، ۲۴ درصد بوده است.
جدول زیر سهم استان تهران را در بخش‌های مختلف نشان می‌دهد.
۲- برآورد کل هزینه خانوار استان تهران به نسبت کل هزینه خانوار در کشور
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران تعداد میانگین هزینه خانوار شهری در استان تهران سالیانه بیش از ۴۱ میلیون تومان بوده. این عدد برای خانوارهای روستایی استان تهران کمی کمتر از ۲۰ میلیون تومان بوده است. حاصل ضرب این میانگین در تعداد خانوارهای شهری و روستایی تهران، برآوردی از میزان کل مخارج خانوار در استان تهران به دست می‌دهد. می‌توان با مقایسه این عدد با کل هزینه خانوار در کشور، سهم استان تهران را کل مخارج خانوار کشور محاسبه کرد.
محاسبات ما در جدول زیر نشان می‌دهد، این نسبت بیش از ۲۸ درصد نیست.
۳- برآورد سهم استان تهران از بودجه عمومی کشور
بر اساس اطلاعات موجود در لایحه قانون بودجه سال ۱۳۹۶، و در تصویر کلان بودجه استانی، تهران بیشترین سهم را در تامین درآمدها (۴۸ درصد) دارد، اما مجموع اعتبارات استانی تهران ۵ درصد کل اعتبارات استانی است.
۴- سهم بودجه شهرداری تهران به نسبت کل کشور
برای محکم‌کاری نیم‌نگاهی هم به سهم شهرداری تهران از بودجه مصوب کل شهرداری‌های کشور انداختیم، مبادا چیزی از قلم افتاده باشد. بنا به گفته مسئولان وزارت کشور سهم بودجه شهرداری تهران به نسبت بودجه کل شهرداری‌های کشور ۲۹درصد است. به تعبیری چیزی حدود ۳۰ درصد منابعی که در کل کشور برای توسعه و خدمات شهری در نظر گرفته شده، در کلان‌شهر تهران هزینه می‌شود که کمی بیش از ۱۰ درصد جمعیت ایران را در خود جا داده است.
این نسبت اگرچه گویا است، اما با آمار ۶۳ درصد گفته شده تفاوت چشمگیری دارد.
جمع‌بندی
تردیدی نیست که سهم تهران از اقتصاد کشور، متناسب با نسبت جمعیتی پایتخت نیست. هم میزان تولید ناخالص ملی در تهران، هم هزینه‌ها و مخارج خانوار و هم سهم بودجه شهرداری، بیش از سایر نقاط کشور است. تقریبا همه آمارها در این‌باره نشان از عدم توازن منطقه‌ای در ایران دارد، اما هیچ کدام از محاسبات نزدیک ادعای مطرح شده از سوی رسول خضری، نماینده مردم سردشت و پیرانشهر نیست. بر اساس محاسبات ما سهم تهران از اقتصاد کل ایران بر اساس شاخص‌های مختلف بین ۲۳ تا ۲۸ درصد در نوسان است که فاصله زیادی با ۶۳ درصد گفته شده از سوی نماینده مجلس ایران دارد.
به همین دلیل این ادعا که «سهم تهران از درآمد ناخالص ملی کشور ۶۳ درصد است» نادرست است.
Photo: Loizeau