واکسن کرونای آکسفورد/آسترازنکا؛ همه آنچه باید بدانیم

شاید بتوان واکسن کووید ۱۹ آکسفورد/ آسترازنکا را یکی از خبرسازترین واکسن‌های کرونا دانست. براساس یافته‌هایی در موارد خاصی از لخته خون که بر اثر تزریق این واکسن اتفاق افتاده بود، تزریق واکسن آکسفورد/آسترازنکا در بیش از ۲۰ کشور اروپایی به تعلیق درآمد و پس بررسی‌های تکمیلی و توصیه سازمان جهانی بهداشت تزریق واکسن کووید ۱۹/ آکسفورد/آسترازنکا از سر گرفته شد. با این حال بحث بر سر امنیت این واکسن همچنان ادامه دارد و ما نیز داده‌های تازه را درباره این واکسن، به روز می‌کنیم.

در ادامه مهم‌ترین اتفاقات درباره واکسن آکسفورد آسترازنکا را مرور می‌کنیم. توجه به این موضوع لازم است که این گزارش به اقتضای انتشار اخبار جدید در رابطه با واکسن آکسفورد/ آسترازنکا، به روز رسانی می‌شود و ممکن است نظرات و توصیه‌ها، به مرور زمان تغییر کنند. ترتیب زمانی اخبار مرتبط با واکسن آکسفورد/آسترازنکا در این مطلب از جدیدترین شروع می‌شود. 

این مطلب طبق آخرین اخبار و اطلاعات به‌روز می‌شود.

۳ اردیبهشت ۱۴۰۰

آژانس دارویی اروپا اعلام کرد مزایای واکسن آسترازنکا به نسبت ضررهای احتمالی آن بیشتر است. این آژانس، امکان لخته‌شدن خون را بسیار نادر توصیف کرده و به دولت‌های اتحادیه اروپا توصیه می‌کند درباره استفاده از این واکسن، بر اساس شرایط هر کشور، تصمیم‌گیری شود. بر اساس پژوهش‌های انجام شده، شانس بروز علائم لختگی خون ممکن است یک در ۱۰۰ هزار نفر باشد. این در حالی است که با واکسیناسیون، آمارهای مربوط به بیماری، بستری‌شدن و مرگ افراد کاهش قابل توجهی پیدا می‌کند.

۲۵ فروردین ۱۴۰۰

دانمارک استفاده از واکسن آسترازنکا را متوقف کرد. مقامات سلامت دانمارک اعلام کردند دلیل گرفتن این تصمیم، وجود سایر واکسن‌ها در این کشور است. آنها می‌گویند بیماری کرونا در این کشور کنترل شده است و با توجه به چنین شرایطی، استفاده از این واکسن را متوقف کردند.

 

۱۸ فروردین ۱۴۰۰

آژانس دارویی اروپا با انتشار بیانیه‌ای بار دیگر واکسن آکسفورد/آسترازنکا را مورد تایید قرار داد. این آژانس به امکان پیوند احتمالی بین واکسن آکسفورد/آسترازنکا و عوارض جانبی لخته‌شدن خون در افراد به عنوان موارد بسیار نادری اشاره کرده است. 

 

۱۷ فروردین ۱۴۰۰

کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو خبر از ورود ۷۰۰ هزار دوز واکسن آکسفورد/آسترازنکا به ایران داد. ۷۰۰ هزار دوز واکسن آسترازنکا را شرکت «اس کا بیو» کره جنوبی تولید کرده است. 

 

۲۹ اسفند ۱۳۹۹

بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا اولین نوبت از واکسن آکسفورد/آسترازنکا را دریافت کرد. آقای جانسون که پیش‌تر به ویروس کرونا مبتلا شده بود و از شدت وخامت حالش به بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان منتقل شده بود، پس از دریافت نوبت اول واکسن خطاب به مردم بریتانیا گفت: «من به هیچ‌عنوان چیزی احساس نکردم، خیلی سریع و راحت بود». آقای جانسون در راستای تشویق شهروندان بریتانیا به تزریق واکسن از آن‌ها خواست هر زمان که نوبت دریافت واکنشان فرارسید حتما واکسن بزنند، چرا که این بهترین اتفاق برای آن‌ها، خانواده‌ و برای همه است. 

 

همزمان با بوریس جانسون، ژان کاستکس، نخست‌وزیر فرانسه در یک بیمارستان نظامی در حالی که مراحل تزریق نوبت اول واکسن به طور زنده از تلویزیون پخش می‌شد، واکسن آکسفورد/آسترازنکا را دریافت کرد. نخست وزیر فرانسه پس از دریافت نوبت اول گفت: «هیچ دلیلی وجود ندارد مردم فرانسه از واکسن آکسفورد/آسترازنکا رو برگردانند.»

 

دوره دوم: بررسی بیشتر ایمنی واکسن

۲۷ اسفند ۱۳۹۹

سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای با اشاره به اینکه لختگی خون به طور کلی پدیده‌ای شایع است، به این موضوع اشاره کرد که هنوز نتایج معتبری منتشر نشده که نشان دهد این لختگی‌ها با واکسن آسترازنکا ارتباط مستقیم داشته باشد. توصیه سازمان بهداشت جهانی این است که کشورها، فعلا تا انتشار بررسی بیشتر بررسی‌های علمی، واکسیناسیون با این واکسن را ادامه دهند و البته توضیح می‌دهد که چرا برخی کشورهای اروپایی، به عنوان اقدامی احتیاطی، موقتا استفاده از این واکسن را تعلیق کرده‌اند.

سازمان بهداشت جهانی در بیانیه خود می‌نویسد: «برخی از کشورهای اتحادیه اروپا به عنوان اقدامی احتیاطی، به طور موقت، استفاده از واکسن‌های کووید آسترازنکا را تعلیق کرده‌اند.» سازمان بهداشت جهانی، مبنای این اقدام را گزارش‌هایی می‌داند که مربوط به ناهنجاری‌هایی نادر در زمینه لختگی خون در افرادی است که این واکسن را دریافت کرده‌اند.

این بیانیه اشاره می‌کند که دیگر کشورهای اتحادیه اروپا (که آنها نیز در جریان این گزارش بوده‌اند) تصمیم گرفته‌اند که در برنامه‌های ایمن‌سازی خود، استفاده از این واکسن را ادامه دهند.

سازمان بهداشت جهانی در بیانیه خود می‌نویسد: «واکسیناسیون علیه کووید ۱۹ بیماری یا مرگ را بر اثر موارد دیگر کاهش نخواهد داد. ترومبوآمبولیک (ایجاد لخته در خون) به عنوان پدیده‌ای رایج شناخته شده است. لخته خون وریدی سومین بیماری قلبی و عروقی شایع در دنیاست.»

سازمان بهداشت جهانی به این موضوع اشاره می‌کند که روبرو شدن کشورها در برنامه‌های گسترده واکسیناسیون با رویدادهایی برخلاف انتظار، روالی روزمره است و این موضوع به این معنا نیست که چنین وقایعی لزوما با خود واکسیناسیون ارتباط داشته باشد. هر چند زمینه مناسبی برای پژوهش بیشتر درباره این پدیده‌هاست.

نکته دیگری که سازمان بهداشت جهانی به آن اشاره می‌کند این است که انتشار چنین مواردی اتفاقا نشان‌گر این است که سیستم نظارت بر واکسیناسیون به خوبی به وظایف خود عمل می‌کند و کنترل‌های لازم به درستی انجام می‌شود.

سازمان بهداشت جهانی در این بیانیه اعلام می‌کند در حال بررسی و مطالعه نتایج واکسن آسترازنکا است و نتایج نهایی بررسی‌ها را پس از این مطالعات اعلام می‌کند.

بیانیه سازمان بهداشت جهانی با این جمله به پایان می‌رسد: «در این زمان، نظر سازمان بهداشت جهانی این است که مزایای واکسن آسترازنکا بیشتر از ریسک‌های آن است و پیشنهاد می‌کند که واکسیناسیون‌ها ادامه پیدا کند.»

 

انستیتو پاول الریش در متن پرسش و پاسخی توضیح داد که چرا اعلام کرده واکسیناسیون با واکسن آکسفورد/آسترازنکا باید متوقف شود. این مرکز به هفت مورد خاص از لختگی خون وریدی مغزی اشاره می‌کند که سه نفر از این افراد بر اثر این لختگی جان خود را از دست داده‌اند. بازه سنی این افراد بین ۲۰ تا ۵۰ سال بوده و موارد بین چهار تا ۱۶ روز پس از تزریق واکسن رخ داده است. وزارت بهداشت آلمان در نهایت بر اساس یافته‌ها و توصیه‌های این انستیتو، تزریق واکسن را به حالت تعلیق درآورده است.

 

۲۶ اسفند ۱۳۹۹

سعید نمکی، وزیر بهداشت جمهوری اسلامی ایران در مراسم رونمایی از «واکسن فخرا» با تمجید از هدایت‌های رهبر جمهوری اسلامی ایران گفت: «این بصیرت ما بوده که از ابتدا این واکسن را وارد نکردیم و به سراغ معتبرترین منابع کم‌ضرر در دنیا برای تامین واکسن رفتیم.» او البته به طور مستقیم از واکسن آکسفورد/آسترازنکا نام نبرد اما اشاره او به واکسنی بود که تزریق آن در روزهای گذشته، تعلیق شده است.

 

نمکی گفت: «شما اگر همین اخیرا روند واکسن‌های بیرونی را مطالعه کنید، یکی از برندهای معروفی که خیلی هم از اینجا برایش چانه می‌زدند که چرا نمی‌آورید، چرا دیر می‌آورید، که در سهمیه کووکس ما هم بود، هفت کشور معتبر اروپایی فقط در طول این چند روز گذشته، تزریقش را متوقف کردند. چون من اسم برندها را دوست نداریم بیاورم، اینجا هم نمی‌آورم. در عوض ما رفتیم از معتبرترین منابع کم‌ضرر دنیا واکسن تهیه کردیم. ما را به باد مسخره گرفتند و بعضی از حرف‌های دیگر. و امروز که متوجه شدند کار روز اول ما درست بود؛ یعنی ما با دست‌های بسته ولی با چشم‌های باز در اقیانوس شنا کردیم. البته این بصیرت را هم خداوند به پاس پاک‌طینتی همکاران ما عطا کرد؛ که می‌خواستند برای مردم کار درست بکنند. امروز ما داریم معتبرترین واکسن‌های دنیا را می‌آوریم.»

 

۲۵ اسفند ۱۳۹۹

سازمان تنظیم مقررات محصولات دارویی و سلامت بریتانیا اعلام کرد بعد از بررسی داده‌های مربوط به ۱۱ میلیون دوزی که از واکسن آسترازنکا تزریق شده، هیچ موردی که نشان دهد لختگی خون بر اثر تزریق واکسن وجود داشته، مشاهده نشده است.

انستیتوی معتبر «پاول ارلیش» آلمان (نهاد تصمیم‌گیر واکسن و دارویی در این کشور) اعلام کرد از ۱/۶ میلیون واکسن آسترازنکای تزریق شده، هفت مورد لختگی خون گزارش شده که این میزان به طرز قابل توجهی بیشتر از حد نرمال است. این موسسه پیشنهاد کرده فعلا تا پایان بررسی‌های بیشتر، جلوی تزریق این واکسن گرفته شود.

 

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در گزارشی به تعلیق واکسن از سوی برخی کشورهای اروپایی چون آلمان، فرانسه و ایتالیا پرداخت. در این گزارش، عنوان شد که دلیل این توقف «عوارضی بوده که در این واکسن مشاهده شده است؛ از جمله لختگی خون و مشکلات تنفسی.»

۲۴ اسفند ۱۳۹۹

گزارش رسمی آسترازنکا درباره واکسن کووید ۱۹ این کمپانی اعلام کرد بررسی داده‌های مربوط به ۱۷ میلیون نفری که این واکسن را دریافت کرده‌اند، نشان می‌دهد در مجموع ۳۷ نفر دچار مشکلاتی در زمینه لختگی خون شده‌اند. 

 

۲۲ اسفند ۱۳۹۹

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد رابطه خاصی بین تزریق واکسن آسترازنکا و لختگی خون مشاهده نمی‌شود و واکسیناسیون با این واکسن باید ادامه پیدا کند.

 

۲۱ اسفند ۱۳۹۹

آژانس داروی اروپا اعلام کرد هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که لختگی خون با واکسن کرونای آکسفورد/آسترازنکا ارتباطی داشته باشد و این نرخ لخته خون در این تعداد افراد، رایج است. تا این تاریخ از میان داده‌های مربوط به پنج میلیون نفر در اتحادیه اروپا که این واکسن را دریافت کرده بودند، ۳۰ مورد لختگی خون مشاهده شده بود.

چند کشور اتحادیه اروپا شروع به تعلیق واکسیناسیون با واکسن آکسفورد/آسترازنکا کردند؛ از جمله دانمارک، نروژ و ایسلند.

۱۳ اسفند ۱۳۹۹

اتریش نخستین کشوری بود که استفاده از یک بسته خاص از این واکسن (ABV5300 که یک میلیون دوز داست) را به حالت تعلیق در آورد. این تعلیق پس از گزارش دو مورد لختگی خون بود که یکی از آنها منجر به فوت شد. در نهایت اعلام شد چهار نفر که واکسن‌های این بسته را دریافت کردند، دچار لختگی خون شدند.

 

دوره اول: تاییدیه‌ها

۸ اسفند ۱۳۹۹

وزارت بهداشت کانادا، مجوز استفاده از واکسن آکسفورد/آسترازنکا را صادر کرد.

 

۲۹ بهمن ۱۳۹۹

مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند واکسن آسترازنکا (تولید شده در کارخانه‌های کره جنوبی) مجوز استفاده را دریافت کرده است.

 

۲۲ بهمن

سازمان بهداشت جهانی توصیه کرد واکسن آکسفورد/آسترازنکا به همه افراد بزرگ‌سال تزریق شود.

 

۱۹ بهمن ۱۳۹۹

تزریق واکسن در آفریقای جنوبی متوقف شد. پژوهش‌ها نشان می‌داد این واکسن در افراد جوان ایمنی کمی را در برابر گونه‌های خفیف یا معمولی کووید ۱۹ به وجود می‌آورد.

 

۱۱ بهمن ۱۳۹۹

ویتنام، واکسن آکسفورد/آسترازنکا را برای تزریق در این کشور تایید کرد. در ادامه نیز کشورهایی چون آرژانتین، بنگلادش، برزیل، هند، مالزی، مکزیک، پاکستان، فیلیپین و تایوان این واکسن را برای تزریق در شرایط اضطراری تایید کردند.

 

۱۰ بهمن ۱۳۹۹

آژانس داروی اروپا، تایید کرد که واکسن کرونای آکسفورد/آسترازنکا می‌تواند به افراد بالای ۱۸ سال در کشورهای اتحادیه اروپا تزریق شود. کمیسیون اروپا نیز این موضوع را تایید کرد.

 

۴ بهمن ۱۳۹۹

مسئولان مجارستان، پیش از تاییدیه اتحادیه اروپا، مجوز تزریق واکسن را در این کشور صادر کردند.

 

۲۳ دی ۱۳۹۹

آژانس داروی اروپا درخواست تایید واکسن آکسفورد/آسترازنکا را دریافت کرد.

 

۱۵ دی ۱۳۹۹

برایان پینکر ۸۲ ساله، نخستین فردی بود که این واکسن را خارج از برنامه کارآزمایی بالینی دریافت کرد.

 

۱۰ دی ۱۳۹۹

واکسن آکسفورد/آسترازنکا در بریتانیا تایید شد.

 

۷ آذر ۱۳۹۹

دولت بریتانیا از سازمان تنظیم مقررات محصولات دارویی و سلامت بریتانیا درخواست کرد اجازه تولید موقت واکسن آکسفورد/آسترازنکا را بررسی کند.