ویدیویی در شبکههای اجتماعی منتشر شده که در آن فردی از شیوع نوع تازهای از بیماری ناشی از ویروس کرونا در کودکان صحبت میکند که اسم آن «کرونا کاوازاکی» است.
در این ویدئو که در شبکههای اجتماعی فارسیزبان در اینستاگرام (مانند این پست به تاریخ ۲۳ اردیبهشت) و توییتر (مانند این توییت به تاریخ ۲۲ اردیبهشت) منتشر شده، فردی که معلوم نیست چه کسی است و چه تخصصی دارد میگوید:
«اسم این بیماری کرونا کاوازاکی است از چین شروع شده به اروپا هم رسیده و ۱۰۰ درصد به سمت ایران هم خواهد آمد. کرونای مخصوص بچهها است. بینهایت خطرناک است. خواهشا بچهها را به هیچ وجه بیرون نفرستید. الان چهار، پنج نفر توی انگلیس، چهار پنج نفر توی فرانسه، چهار پنج نفر توی آلمان گرفتند. آمارها همینجور بالا میرود. آموزش و پرورش قرار بود ۱۰، ۱۱ روز دیگر مدارس باز شود، دوباره تعطیل کرد. به هیچ وجه بچهها را بیرون نفرستید.»
این اظهارات البته نادرست است. نه آمارهایی که در آن گفته شده درست و دقیق است و نه آنچه با هیجان درباره شیوع یک بیماری تازه گفته میشود قطعی است. سندروم کاوازاکی در کودکان هم بیماری تازهای نیست و سالها است شناسایی شده، در مورد احتمال ارتباط آن با ویروس کرونا هنوز هم کسی با قطعیت نمیداند آیا علائمی که اخیرا مشاهده شده قطعا در اثر ابتلا به ویروس کرونا است یا نه.
بگذارید یک بار آنچه در حال حاضر به طور قطعی درباره سندروم کاوازاکی و احتمال ارتباط آن با کووید۱۹ میدانیم مرور کنیم.
سندروم کاوازاکی چیست؟
سندرم کاوازاکی بیماری التهاب رگهای خونی در کودکان است که بیشتر در کودکان کمتر از ۵ سال بروز میکند. این بیماری اولین بار در سال ۱۹۶۷ در ژاپن شناسایی و توسط یک متخصص کودکان ژاپنی به نام تومیساکو کاوازاکی توصیف شد. بعضی از کودکان مبتلا به بیماری کاوازاکی، بدون درمان بهبود پیدا میکنند، درحالی که ۲۵٪-۱۵ دچار صدمه به عروق کرونر میگردند. در بیماری کاوازاکی بسیاری از عروق دچار آسیب میشوند، اما عروق کرونر بیشتر صدمه میبینند که باعث شده بیماری کاوازاکی یکی از علل عمدهٔ بیماری قلبی در دوران کودکی (بعد از تولد) باشد.
آیا کاوازاکی ربطی به کرونا دارد؟
یک بیماری جدید با علائم شوک کاوازاکی در کودکان مشاهده شده است. بررسیها نشان میدهد که اولین هشدار رسمی در خصوص شیوع نوعی بیماری با علائم بیماری کاوازاکی در کودکان توسط «انجمن مراقبتهای ویژه کودکان» بریتانیا خطاب به پزشکان و متخصصان کودکان در این کشور در تاریخ ۲۷ آوریل ۲۰۲۰ صادر شد. در این بیانیه ضمن جلب توجه پزشکان به این بیماری آمده: در روزهای اخیر تعدادی کودک با علائم شوک کاوازاکی بستری شدهاند تست کووید ۱۹ برخی از آنها مثبت و برخی منفی بوده است. این بیانیه هرگونه ارتباط میان این بیماری و کووید ۱۹ را نه تایید و نه رد کرده است.
از کاوازاکی به عنوان یک بیماری نادر نام برده میشود ولی پس از کرونا، این بیماری که علائمی شبیه علائم عفونت کاوازاکی دارد، شیوع یافته که میتواند در ارتباط با شیوع ویروس کرونا باشد. بررسیها نشان میدهد که تست کرونا بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری مثبت و تست برخی منفی بوده است.
دکتر گاتلیب، رئیس سابق سازمان غذا و داروی آمریکا در این خصوص میگوید:
«این یک پدیده غیر عادی است که در کودکان در حال توسعه است. عدد آنها به لحاظ پزشکی زیاد نیست ولی آنچه روشن است اینکه این یک پدیده جدید است که میتواند متاثر از شیوع ویروس کرونا باشد.»
بیبیسی در گزارشی که روز ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۹ منتشر شده به نقل از مدیر پزشکی نظام خدمات بهداشت ملی در انگلستان نوشت:
«گزارشهایی از یک بیماری نادر اما شدید در کودکان دریافت کردیم و از کارشناسان خواستهایم فورا آن را بررسی کنند.» در این گزارش گفته شده در اسپانیا و ایتالیا هم مواردی مشابه گزارش شده است. به گفته سخنگوی نظام خدمات بهداشت ملی در انگلستان، پزشکان احتمال میدهند این بیماری با ویروس کرونا مرتبط باشد اما تحقیقات ادامه دارد و هنوز هیچ چیز ثابت نشده است.»
در گزارش دیگری که فردای گزارش اول منتشر شده به نقل از مایکل لوین، استاد رشته پزشکی اطفال و بهداشت بین المللی کودکان در امپریال کالج نوشته: «بررسی احتمال ابتلای کودکان به ویروس کرونا نشان داد که در اکثر کسانی که نتیجه آزمایش ابتلای آنها به ویروس کرونا منفی بود، آزمایش وجود پادتن این ویروس در آنها نتیجه مثبت داشت. بنابراین ما واقعا فکر میکنیم که از نظر تاثیر این بیماری (کوید ۱۹)، چیزی وجود دارد که باعث بروز واکنش غیرعادی سیستم ایمنی بدن به آن میشود.»
در ایران نیز مقامهای وزارت بهداشت در این باره صحبت کردهاند. از جمله میتوان به اظهارات علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در روز ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ اشاره کرد که در گفتوگو با خبرنگاران شیوع «کرونا کاوازاکی در کودکان» را شایعه دانسته بود:
«کرونا و کاوازاکی هیچ ربطی به یکدیگر ندارند...درباره اینکه این بیماری را به کرونا ربط دهیم، بحث علمی وجود دارد. با توجه به اینکه در فیزیوپاتولوژی بیماری کرونا معمولا لایه پوششی داخل عروق درگیر میشود، میتواند علائمی شبیه کاوازاکی بدهد و به همین دلیل این دو بیماری را با هم اشتباه کردهاند. این درحالیست که اتفاقا درگیری ما در کرونا برای زیر پنج سال بسیار نادر است. بنابراین این دو بیماری از هم جدا هستند. این دو بیماری هیچ ربطی به یکدیگر ندارند. کرونا بالای ۱۸ سال را درگیر میکند، اما بیشترین درگیری بیماری کاوازاکی در افراد زیر ۵ سال است. کاوازاکی همیشه بوده و ۵۰ سال است که وجود دارد و در رِنج خودش درمان میشود.»
از آن سو اما مینو محرز عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا معتقد است که «کاوازاکی در کودکان به علت کرونا است» او در تشریح به خبرگزاری ایلنا میگوید:
«در ابتدای اپیدمی کرونا این نوع سندروم را نداشتیم، اما طبیعتا با افزایش میزان مبتلایان در جهان، سندرومهای مربوط به سیستم ایمنی را مشاهده خواهیم کرد. کودکان اگرچه نسبت به خود ویروس کرونا مقابله قویتری دارند، اما همین مقابله قویتر سبب ایجاد سندرومهای از این دست و آسیب پذیری آنها خواهند شد، از طرفی با افزایش تعداد بیماران در دنیا، گرفتاری کودکان به این سندروم بیشتر گزارش میشود. در حال حاضر کاوازاکی در کودکان به علت کرونا است، حتما کودکان عفونتی در بدن خود داشته اند که منجر به سندروم کاوازاکی شده است. البته این سندروم در تمام کودکان ظهور نمی کند، بلکه کودکانی که زمینه ظهور بیشتر بیماریهای عفونی را دارند، با این سندروم درگیر میشوند.»
آیا این بیماری شیوع یافته همان کاوازاکی است؟
علائم بیماری شبیه علائم کاوازاکی است ولی اینکه دقیقا این همان بیماری کاوازاکی است که پیشتر شناسایی شده بود یا نه هنوز به اثبات نرسیده است. بررسیهای Inverse نشان میدهد که این بیماری تفاوتهایی با کاوازاکی دارد از جمله اینکه در نمونههای قبلی تنها کودکان زیر ۵ سال به کاوازاکی مبتلا شده اند حال آنکه در میان کودکانی که اخیرا به این بیماری مبتلا شده اند تا ۱۸ سال گزارش شده است. ضمن اینکه کاوازاکی همیشه با درد شکم همراه نیست ولی این بیماری با درد شکم گزارش شده است. این گزارش تاکید میکند که به این دلایل بهترین تعریف این است که این بیماری علایمی شبیه کاوازاکی دارد.
آمار مبتلایان تا الان چقدر است؟
آمار دقیقی از تعداد کودکانی که به این بیماری مبتلا شدهاند در دسترس نیست ولی رفته رفته کشورهای مختلف آماری ارائه میکنند. آماری از کودکانی که با نشانههای بزرگ شدن غدد لنفاوی، تب طولانی (بالای ۳۸ درجه و به مدت پنج روز)، تورم و ملتهب شدن بدن، پوستاندازی کف دست یا پا بستری میشوند.
تا روز ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ (۱۴ مه ۲۰۲۰) گفته شده ۱۰۲ مورد در ایالت نیویورک مشاهده شده که ۵ مورد جان خود را از دست دادهاند. ۵۳ مورد تست کووید ۱۹ آنها مثبت بوده است.
۱۸ مورد در ایالت نیوجرسی آمریکا و نمونههایی در ۱۴ ایالت دیگر آمریکا گزارش شده است.
همچنین آمار در بریتانیا ۱۴ مورد، در ایتالیا ۱۰ مورد است. مواردی هم در اسپانیا، فرانسه و هلند شناسایی شدهاند.
گزارشها نشان میدهد تا روز ۲۵ اردیبهشت حدود ۲۳ درصد موارد کمتر از ۵ سال سن داشتهاند. ۲۹ درصد ۵ تا ۹ ساله، ۲۸ درصد ۱۰ تا ۱۴ ساله و حدود ۱۶درصد ۱۵ تا ۱۹ ساله بودهاند.
آنچه تا الان میدانیم حاکی از آن است که برخی پزشکان و متخصصان احتمال دادهاند شیوع نسبی مواردی مشابه سندروم کاوازاکی در کودکان مرتبط با ویروس کرونا باشد. دلیل این احتمال مثبت بودن تست یا وجود آنتیبادی در بدن تعدادی از کودکانی است که در هفتههای اخیر علائم شبیه کاوازاکی در آنها مشاهده شده است.
آن طور که مقامهای بهداشت و درمانی میگویند تحقیقات در این باره آغاز شده و هنوز هیچ فکت قطعی در این باره وجود ندارد.
آنچه در ویدئوی بررسی شده، با قطعیت گفته میشود درست نیست. نه آمارها درست است و نه آنچه با تب و تاب و هیجان درباره شیوع یک بیماری تازه گفته میشود.
سندروم کاوازاکی بیماری تازهای نیست، هنوز هم کسی با قطعیت نمیداند که آیا علائمی که اخیرا در برخی کودکان مشاهده شده در اثر ابتلا به ویروس کرونا بوده یا نه. تحقیقات در این باره همچنان ادامه دارد و تا روشن شدن نخستین نشانههای قطعی، بهتر است از انتشار مطالب بینامونشان خودداری کرد.
*این مقاله در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ بر اساس فکتهای موجود تا زمان نگارش نوشته شده است.