نشر اکاذیب؛ در جهان درستی‌سنجی چه خبر است؟ (۳)
این گزارش، سومین شماره از سلسله‌گزارش‌هایی است که فکت‌نامه با عنوان «نشر اکاذیب» از این پس منتشر می‌کند. در این گزارش‌ها به اختصار نمونه‌هایی از اخبار جعلی را که در هفته گذشته در سایت‌های درستی‌سنجی و نشریات معتبر دنیا بررسی شده‌اند، به طور خلاصه بررسی و بازخوانی می‌کنیم.
مقاله با مطلبی درباره «بازگشایی کشورها» آغاز می‌شود؛ تلاش سیاست‌مداران برای اینکه همه چیز را زودتر به حالت عادی بازگردانند و اطلاع‌رسانی نهادهای علمی و پژوهشی نسبت به خطراتی که هنوز جان انسان‌ها را تهدید می‌کند.
بازگشایی کشورها؛ حکمرانی در برابر علم
این روزها حکومت‌ها می‌گویند برای محافظت از مردم، به توصیه‌های علمی گوش می‌کنند. آنها اما از سویی دیگر شاهد کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و درآمدهای مالیاتی هستند و برخی گروه‌های مخالف نیز خواستار آزادی بیشتری شده‌اند.
این هفته به سراغ مثال‌هایی از ایالات متحده، هند و بریتانیا می‌رویم که نشان می‌دهد حکومت‌ها چگونه در تلاشند بین این دو نیروی رقیب، تعادل برقرار کنند.
سیاست‌مداران چه می‌گویند؟
دونالد ترامپ روز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت در توییتی اعلام کرد که کارگروه ویروس کرونا در کاخ سفید به صورت نامحدودی به فعالیت خود ادامه خواهد داد و تمرکز آن بر «ایمنی و بازگشایی دوباره کشور» است.
هند نیز شرایط مشابهی دارد. در حالی که برخی از بخش‌های اقتصاد هند به آرامی در حال بازگشایی است، گزارش نیویورک تایمز نشان می‌دهد بین استان‌های مختلف این کشور، اختلاف‌نظرهایی بر سر تاریخ‌های بازگشایی به وجود آمده است.
بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا هم با اعتراض‌های وسیع‌تری مواجه شده است؛ صداهایی که از او می‌خواهند، کشور را زودتر از حالت قرنطینه خارج کند.
این در حالی است که مردم به اطلاعاتی نیاز دارند که به آنها در تصمیم‌گیری برای از سرگیری روابط شخصی خود، کمک کند. در ادامه به سراغ چند منبع آگاهی‌رسانی می‌رویم که وضعیت شیوع کرونای جدید را در مناطق مختلف، پیگیری می‌کنند.
اپلیکیشن دانشگاه هاروارد
فروردین ماه امسال بود که پژوهشگران دانشگاه هاروارد اپلیکیشنی را با نام How We Feel منتشر کردند که یک جمع‌سپاری (crowdsource) داده‌ها درباره ابتلا به کووید ۱۹ در ایالات متحده است. این اپلیکیشن اطلاعات ناشناسی را به کاربران درباره اینکه چند نفر در منطقه و شهرشان حال نامناسبی دارند، ارائه می‌کند. این سرویس کاربران خود را به مراکزی وصل می‌کند که در آن آزمایش گرفته می‌شود و راه‌هایی را به آنها معرفی می‌کند که در مقابل ویروس، ایمن بمانند.
سرویس HWF همچنین گزینه‌ای را در اختیار کاربران قرار می‌دهد که از آنها می‌خواهد کد پستی خود را ارسال کنند و بگویند که حالشان چطور است. ضمن اینکه از آنها سوالاتی درباره نشانه‌های احتمالی ابتلا به کووید ۱۹ می‌پرسد.
نقشه جانز هاپکینز
نقشه ویروس کرونای دانشگاه جانز هاپکینز نقطه اتکای مردم برای دنبال کردن وضعیت شیوع بیماری کووید ۱۹ است و حالا این نقشه به بخشی مجهز شده که «روندهای حساس» نام دارد. این بخش به مردم نمودارهایی درباره نحوه انتشار ویروس ارائه می‌دهد که بر اساس آن می‌توان متوجه شد که در هر ایالت، گروه‌های مختلف نژادی چگونه تحت تاثیر این ویروس قرار گرفته‌اند. ضمن اینکه می‌توان از طریق آن اطلاعاتی مربوط به عمومیت کووید ۱۹ به دست آورد.
آمار موسسان اینستاگرام
کوین سیستروم و مایک کرایگر، موسسان اینستاگرام، سرویسی را با نام Rt.live راه‌اندازی کرده‌اند که وضعیت شیوع کووید ۱۹ را در ایالات متحده دنبال می‌کند. این سایت از روشی محاسباتی به نام Rt استفاده می‌کند که عدد میانگین تعداد افراد مبتلا به کووید ۱۹ را نشان می‌دهد. اگر این عدد زیر یک باشد، به این معناست که شیوع بیماری در حال حاضر رو به کاهش است و اگر بالای یک باشد، به این معناست که شیوع به صورت فعالی در جامعه وجود دارد.
اخبار نادرست در دنیای فناوری، سیاست و علوم
یارکشی دوباره مخالفان قرنطینه
پس از آنکه در هفته‌های گذشته دیدیم که فیس‌بوک فعالیت گروه‌های مخالف قرنطینه را محدود کرد، حالا Business Insider گزارش می‌دهد که آنها در تلاشند سازماندهی جدیدی را در یک شبکه اجتماعی دیگر با نام MeWe به وجود آورند. شبکه MeWe یک سایت اجتماعی اشتراک‌محور است که حالا از گروه‌هایی پشتیبانی می‌کند که پیش این، گروه‌هایی با نامهای مشابه در فیس‌بوک داشته‌اند:
- Ohioans Against Excessive Quarantine
- Open Texas Now!
- #ReOpenFL
ترامپ علیه رای‌گیری نامهای
آسوشیتد پرس گزارش می‌دهد مساله رای‌گیری از طریق نامه در ایالات متحده، زمینه رشد تئوری‌های توطئه را پدید آورده است. بحث‌ها بر سر اینکه شهروندان آمریکایی می‌توانند در انتخابات ریاست جمهوری آینده، رای خود را از طریق نامه اعلام کنند، باعث شده اطلاعات نادرستی در فضای آنلاین منتشر شود و اعتماد به این روش، خدشه‌دار شود. این گزارش، توییت‌های دونالد ترامپ را در کنار توییت‌های گروهی از شهروندان، یکی از عوامل دامن‌زدن به این شایعات و زیر سوال بردن رای‌گیری نامهای می‌داند. ترامپ ادعا کرده است «تعداد زیادی از مردم از طریق رای‌گیری نامهای، تقلب کرده‌اند.» که چنین ادعایی، بی‌اساس است.
صدای آمریکا گزارش می‌دهد وکلای آزادی بیان و روزنامه‌نگاران در سنگاپور نگرانند دولت با استفاده از دو قانونی که برای جلوگیری از انتشار اخبار دروغ درباره کووید ۱۹ تصویب کرده، به سکوت و آزار رسانه‌های خبری مستقل بپردازد.
چه گروه‌هایی اطلاعات نادرست درباره کووید ۱۹ منتشر می‌کنند؟
گزارشی که این هفته در BBC منتشر شده، هفت گروه را شناسایی کرده اطلاعات نادرست درباره کووید ۱۹ منتشر می‌کنند است. ماریانا اسپرینگ، گزارشگر اخبار نادرست بی‌بی‌سی پس از بررسی صدها خبر نادرست که درباره شیوع کووید ۱۹ منتشر شده، هفت گروه اصلی را عامل پخش شایعات بی‌اساس در این زمینه می‌داند که سیاست‌مداران، سلبریتی‌ها و طرفداران تئوری توطئه، بخشی از این تقسیم‌بندی‌اند.
یکی از اطلاعات نادرستی که در فکت‌نامه نیز آن را بررسی کردیم، مربوط به این ادعاست که فناوری نسل پنجم ابتلا به کرونای جدید را افزایش می‌دهد. حالا Media Matters گزارشی منتشر کرده که برخی شرکت‌ها با استفاده از همین انگاره نادرست، تبلیغ محصولات «محافظ» در برابر امواج الکترومغناطیس را در فیس‌بوک آغاز کرده‌اند.
فکت‌چک هفته
از زمانی که نخستین نشانه‌های ویروس کرونای جدید در شهر ووهان، مرکز استان هوبی مشاهده شد، این شهر به مرور به صدر اخبار آمد. در این مدت بسیاری از مردم دنیا به دنبال این بودند که بیشتر با این شهر آشنا شوند و بدانند: «ووهان چه شکلی است؟»
مدتی است یک ویدئوی بسیار مشهور در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که ادعا می‌کند تصاویری را از شهر ووهان نشان می‌دهد. این ویدئو نماهایی هوایی از آسمان‌خراش‌های فوق‌العاده و دیگر بناهای معماری چشم‌گیر را نشان می‌دهد و ادعا می‌کند اینجا همان ووهان معروف است.
گروه درستی‌سنجی خبرگزاری فرانسه AFP اما نظر دیگری دارد. آنها با استفاده از ابزارهای جستجو و همچنین نقشه‌ها، همه تصاویر این ویدئو را بررسی کرده و موقعیت مکانی واقعی آنها را تعیین کرده‌اند. نماها همه مربوط به چین است اما هیچ‌کدامشان ارتباطی با ووهان ندارد.
رابرت بارکا از AFP می‌گوید این ویدئو از کنار هم گذاشتن چند نمای هوایی از سراسر چین درست شده که اصل ویدئوها را می‌توان در اپلیکیشن TikTok و همچنین در توییتر و یوتیوب پیدا کرد.
آنها البته هنوز نتوانسته‌اند موقعیت یکی از ویدئوها را پیدا کنند و به همین دلیل از خوانندگان خواسته‌اند برای شناسایی این محل به آنها کمک کنند.
این ویدئو به زبان فارسی هم زیرنویس و در شبکه‌های مجازی منتشر شده است.
کوتاه از همه‌جا
- تحلیلی که از سوی لابراتوار گزارشگران در دانشگاه دوک منتشر شده نشان می‌دهد نیمی از فکت‌چکرها در مناطقی مشغول به فعالیتند که از لحاظ قانونی تحت حفاظت است و از سوی فهرست آزادی‌های ورلدپرس به عنوان مکان‌ها «مشکل‌ساز»، «دشوار» و «بسیار جدی» رده‌بندی شده است.
- پژوهشگران در آزمایشگاه مجمع دیجیتالی علوم قانونی آتلانتیک گزارشی منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد چگونه دو کمپین جداگانه به صورت سازمان‌یافته در حال استفاده از گروه‌های فیس‌بوکی برای ایجاد ترس بی‌اساس درباره کووید ۱۹ هستند و این فعالیت سازمان‌یافته بهره می‌برند.
- ملکی بران یکی از روزنامه‌نگارانی که امسال در لیست برندگان جایزه پولیتزر قرار دارد، روزنامه‌نگاریست که گزارش‌هایی تحلیلی را با استفاده از داده‌های تصویری منتشر کرده است. گزارش او یکی از مجموعه گزارش‌هایی است که نیویورک تایمز درباره دخالت روسیه در کشورهای مختلف منتشر کرده است. او در این گزارش درباره فرایند درستی‌سنجی گزارش‌های خود توضیح می‌دهد.
- گزارش NBC درباره همکاری صلیب سرخ و چهره‌های تاثیرگذار اینستاگرام است؛ آنها می‌خواهند به کمک هم علیه انتشار اخبار نادرست درباره ویروس کرونای جدید فعالیت کنند.
