نشر اکاذیب؛ در جهان درستی‌سنجی چه خبر است؟
این گزارش، دومین شماره از سلسله‌گزارش‌هایی است که فکت‌نامه با عنوان «نشر اکاذیب» از این پس منتشر می‌کند. در این گزارش‌ها به اختصار نمونه‌هایی از اخبار مربوط به درستی‌سنجی و مبارزه با اطلاعات نادرست را که در هفته گذشته در سایت‌های درستی‌سنجی و نشریات معتبر دنیا بررسی شده‌اند، بررسی و بازخوانی می‌کنیم.
راست‌گویان سپیدپوش
یکی از اتفاق‌های پر سر و صدای هفته پیش، در برنامه طنز تلویزیونی Saturday Night L اتفاق افتاد؛ جایی که برد پیت در نقش دکتر آنتونی فائوچی، رئیس موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ظاهر شد تا در کنار اجرایی طنز، از تلا‌ش‌های فائوچی و همکارانش در هفته‌های گذشته تشکر کند. دکتر فائوچی که کلکسیونی از افتخارات علمی را در کارنامه خود دارد، اعلام کرده تا جایی که امکانش را داشته باشد، از بیان مطالب درست درباره ویروس کرونای جدید دست نخواهد کشید. این برنامه طنز البته یک جمله قابل توجه هم داشت: «این روزها متخصصان پزشکی به فکت‌چکرهای بدیهی سیاست‌مداران تبدیل شده‌اند.»
دکتر فائوچی البته در ایالات متحده، جایگاه تثبیت‌شده‌ای دارد. رئیس «موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی» کسی است که او را به نام «دکتر آمریکایی» می‌شناسند. هنگامی که او در کارگروه کاخ سفید برای کووید ۱۹ حضور نیافت، هشتگ #wheresfauci در توییتر داغ شد.
محبوبیت او نشان از این دارد که این روزها مردم بیشتر از آنکه مشتاق شنیدن صحبت‌های سیاست‌مداران «از زیر کار در رو» باشند، علاقه دارند واقعیت‌ها را از زبان متخصصان پزشکی و بهداشت بشنوند.
نظرسنجی تازه «موسسه رویترز» در شش کشور دنیا درباره اخبار کووید ۱۹ نشان می‌دهد که مردم به نظر دانشمندان، پزشکان و متخصصان پزشکی بیش از هر گروه دیگری (از جمله سیاست‌مداران) اعتماد می‌کنند. در ایالات متحده ۸۰ درصد مردم به این متخصصان اعتماد دارند و اعتماد آنها به سیاست‌مداران فقط ۲۷ درصد است.
مجادله بین سیاست‌مداران و متخصصان در ایالات متحده بیش از هر موضوعی خود را در مساله «بازگشایی» جامعه و بازگشت به شرایط عادی نشان می‌دهد؛ جایی که مردم باید تصمیم بگیرند بین بخش‌نامه‌های سیاست‌مداران و یافته‌های پژوهشگران، چه تصمیمی برای از سرگیری زندگی عادی خود بگیرند.
اخبار نادرست در دنیای فناوری، سیاست و علوم
کمک‌هزینه فیس‌بوک برای «فکت‌نامه»
سایت فکت‌نامه موفق شد یکی از دریافت‌کنندگان «گرنت درستی‌سنجی کرونا» از طرف فیس‌بوک و شبکه جهانی درستی‌سنجی باشد؛ کمکی که به هشت نهاد درستی‌سنجی در کشورهای مختلف کمک می‌کند تا مطالب مربوط به ویروس کرونای جدید را با کیفیت بیشتری پوشش دهند. «فکت‌نامه» قرار است این کمک ۱۳ هزار دلاری را صرف فعالیت و تولید ویدئوهای کوتاه در اینستاگرام خود کند.
در عین حال، یوتیوب هم اعلام کرده کمکی یک میلیون دلاری را به برترین نهادهای برگزیده درستی‌سنجی اهدا خواهد کرد.
ساختگی اما همه‌گیر
اگر به سوژه Deepfake یا همان «جعل عمیق» علاقه داشته باشید، احتمالا ویدئوهای زیادی از سیاست‌مداران دیده‌اید که واقعی نیستند و یک نرم‌افزار پیشرفته آنها را بازسازی کرده است. جو بایدن، رقیب ترامپ در انتخابات پیش روی آمریکا این هفته به خاطر یک GIF جنجالی، سوژه این هفته شبکه‌های اجتماعی شده بود. در این GIF به نظر می‌رسد او در حال مالیدن زبان خود به دور دهانش است؛ تصویری که واضح است ناشیانه دستکاری شده و واقعی نیست اما به هر حال همه‌گیر شده است. سامانتا کول در مقاله‌ای که Vice آن را منتشر کرده می‌نویسد این GIF با یک اپلیکیشن ساده موبایلی به اسم Mug Life درست شده؛ برنامه‌ای که به گفته او «یک بچه شش ساله هم می‌تواند با یک آیفون در آن ویدئوها را تدوین کند.» یکی از اصلی‌ترین دلایلی که این GIF همه‌گیر شد این است که دونالد ترامپ یکشنبه هفته گذشته آن را ریتوییت کرد.
هشدار دروغ موثر است
نتایج پژوهش متخصصان دانشگاه نیویورک و ایندیانا نشان می‌دهد، هشدارهایی که درستی‌سنج‌ها، مردم، رسانه‌های خبری و هوش مصنوعی منتشر می‌کنند، باعث کاهش علاقه کاربران به بازنشر خبرهای نادرست می‌شود.
به گزارش Science Daily این پژوهش نشان می‌دهد توجه مردم به هشدارهایی که با خبرهای نادرست همراه می‌شود، بر اساس دیدگاه‌های سیاسی و جنسیت با هم تفاوت دارد.
این پژوهش بر اساس نظرسنجی از ۱۵۰۰ نفر کاربر خبری در ایالات متحده انجام شده است. گزارش نشان می‌دهد هر چند همه گرایش‌های سیاسی تحت تاثیر این هشدارها قرار می‌گیرند اما طرفداران دموکرات‌ها کمتر از طرفداران جمهوری‌خواهان چنین محتواهای نادرستی را بازنشر می‌کنند.
این پژوهش خبر خوبی هم برای درستی‌سنج‌های دنیا دارد؛ اگر خبری از سوی این دسته «هشدار نادرست» گرفته باشد، کمتر از هشدار بقیه مراجع خبری مثل رسانه‌های خبری، مردم و هوش مصنوعی، بازنشر می‌شود و در ذهن مخاطب تاثیرگذاری بیشتری دارد.
افزایش حملات در زمانه کرونا
موسسه FLSI که مجموعه‌ای برای دفاع از حقوق افراد و نهادهای درستی‌سنجی در دنیاست، نسبت به افزایش مخاطرات علیه موسساتی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، هشدار داد. بر اساس این هشدار، خطراتی که نهادهای درستی‌سنجی را تهدید می‌کند، در زمانه شفاف‌سازی کووید ۱۹ افزایش یافته است. این گزارش به آزار و اذیت‌هایی اشاره می‌کند که نهادهای درستی‌سنجی در اسپانیا و یونان از سوی سیاست‌مداران و احزاب سیاسی دریافت کرده‌اند. یک موسسه درستی‌سنجی در لیتوانی نیز هدف حمله مدافعان تئوری توطئه قرار گرفته است.
فکت‌چک هفته
گزارشی که در بخش فرانسوی رادیو CBC کانادا منتشر شده، به سراغ بررسی ادعایی رفته که می‌گوید «دوچرخه‌سواران و دوندگان باعث بدتر شدن وضعیت شیوع کووید ۱۹ می‌شوند.» دو گروه از پژوهشگران هلندی و بلژیکی مدل‌هایی را طراحی کرده‌اند که ادعا می‌کند سرعت دوندگان و دوچرخه‌سواران، باعث گسترش بیشتر ویروس کرونای جدید می‌شود. این پژوهشگران در نهایت توصیه کرده‌اند این دو گروه، فاصله بیشتری را به نسبت سایرین رعایت کنند تا از انتشار بیشتر قطرات محتوی ویروس جلوگیری شود. اما آنچه این پژوهشگران به آن توجه نکرده‌اند و CBC به درستی به آن پرداخته این است که در نهایت چه میزان ویروس در این ریزقطرات وجود دارد؟ این رسانه به سراغ یک ویروس‌شناس رفته که اشاره می‌کند دوندگان و دوچرخه‌سواران به طور متوسط قطرات کوچک‌تری از Aerosol (هواپخش) را تولید می‌کنند. یه گفته او، این مقدار ناچیز است و نمی‌تواند باعث بیمار کردن دیگران شود. در واقع پژوهشگرانی که این ادعا را مطرح می‌کنند مهندسانی هستند که صلاحیت اظهارنظر درباره انتشار‌پذیری قطرات را دارند اما برای اینکه درباره میزان افزایش بیماری و شیوع آن اظهار نظر کنند، صلاحیت کافی ندارند.
کوتاه از همه‌جا
- شبکه بین‌المللی درستی‌سنجی (IFCN) از یک بات هوشمند واتس‌اپ رونمایی کرد که وظیفه‌اش اطلاع‌رسانی درباره شایعات و خبرهای نادرست درباره ویروس کرونای جدید است و در آن می‌توان به بیش از ۴۰۰۰ خبر نادرست در این زمینه دسترسی پیدا کرد.
- مرکز روزنامه‌نگاری اروپا نسخه جدید «کتابچه راهنمای گمراه‌سازی و فریب رسانه‌ای» را منتشر کرد.
- دو متخصص اطلاعات گمراه‌کننده نیز در این زمینه کتابی را بام «شما اینجا هستید» منتشر کرده‌اند.
- فاکس‌نیوز همکاری خود را با دو چهره رسانه‌ای نزدیک به ترامپ قطع کرد. فاکس نیوز می‌گوید همکاری با Diamond و Silk به دلیل ترویج تئوری توطئه درباره کووید ۱۹ قطع شده است.
- صفحه فیس‌بوکی با نام «انرژی درمانی» به دلیل انتشار اطلاعات نادرست درباره کووید ۱۹ به عنوان صفحه شایعه‌پراکن در این شبکه اجتماعی معرفی شد.
- گروهی از دانشمندان و فعالان نسبت به مستند جدید ساخته مایکل مور هشدار داده و از سایت‌های اینترنتی خواسته‌اند انتشار آن را متوقف کند. مور در مستند خود، فعالیت‌های زیست‌محیطی را «دورویی» خوانده و ادعاهایی جنجالی را درباره فعالان محیط زیست مطرح کرده است.