درباره ارتباط سیگار و ویروس کرونا چه می‌دانیم؟

در یک هفته گذشته بسیاری از مخاطبان فکت‌نامه از ما پرسیده‌‌اند «آیا سیگاری‌ها کمتر در معرض ابتلا به کرونا هستند؟»

این سوال تیتر گزارشی است که روز ۲۲ آوریل ۲۰۲۰ (سوم اردیبهشت ۱۳۹۹) در یورونیوز فارسی منتشر شده است. همزمان با یویونیوز رسانه‌های زیادی در سراسر دنیا گزارش‌های مشابهی را منتشر کردند. 

در این گزارش‌ها گفته شده بود: 

«بررسی‌های پژوهشگران بیمارستان پیتیه سالپتریر روی گروهی از بیماران نشان می‌دهد تنها ۵ درصد بیمارانی که وضعیت آنها در این تحقیق بررسی شده است سیگاری بودند. به گفته پزشکان این رقم نشان می دهد که شمار افراد سیگاری در میان بیماران مبتلا به کووید ۱۹، حدود ۸۰ درصد از تعداد این افراد در جمعیت عمومی همان گروه سنی با همان جنسیت کمتر است. این احتمال وجود دارد که نیکوتین مانع از نفوذ ویروس جدید کرونا به سلول های بدن بشود. از سوی دیگر این احتمال نیز وجود دارد که نیکوتین از واکنش لجام گسیخته سیستم ایمنی بدن به تکثیر ویروس جدید کرونا جلوگیری کند. واکنش شدید سیستم ایمنی بدن به این ویروس اغلب دلیل اصلی وخامت حال بیماران مبتلا به کووید ۱۹ است.»

به دنبال این تحقیقات، قرار بر آن شده تا «دانشمندان فرانسوی در نظر دارند فرضیه تاثیر نیکوتین را با انجام یک تحقیق بالینی بررسی کنند. این تحقیق بالینی قرار است به زودی با حمایت مسئولان حوزه بهداشت و درمان در دولت فرانسه آغاز شود. این در حالی است که پزشکان فعلا در نظر دارند استفاده آزمایشی از برچسب های نیکوتین‌دار (پچ حاوی نیکوتین) را برای کادر درمانی و مبتلایان بستری شده از جمله آنهایی که به بخش مراقبت های ویژه انتقال یافته‌اند در دستور کار قرار دهند.»

 

اما ماجرا چیست؟

ماجرا از روز ۲۱ آوریل (دوم اردیبهشت) آغاز شد، وقتی که آکادمی علوم فرانسه خبر داد که پژوهشگران بیمارستان «پیتیه سالپتریر» در پاریس مقاله‌ای منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد نیکوتین احتمال انتقال ویروس  SARS-CoV-2 را کاهش می‌دهد. اصل مقاله در سایت Qeios منتشر شده و روش تحقیق آن در دسترس است. 

روش تحقیق و یافته‌های مقاله: مقاله ابتدا با بررسی برخی تحقیقاتی که پیش از این روی نمونه‌های آماری در چین و ایالات متحده انجام شده آغاز می‌شود. نتایج ۹ تحقیق که در چین انجام شده متغیر است و نرخ جمعیت سیگاری‌هایی که در نمونه‌های آماری مبتلا به کووید ۱۹ مطالعه شده‌اند، بین ۱/۴ تا ۱۲/۶ درصد متغیر است. این در حالی است که نرخ مصرف سیگار در چین ۵۲ درصد برای مردان و ۲/۵ درصد برای زنان است. 

در این تحقیقات جامعه آماری بین ۶۶ و ۱۰۹۹ نفر بوده است و بالاترین نرخ مربوط به تحقیقی است که روی بیشترین جمعیت بیمار انجام شده است. 

همچنین تحقیق دیگری که در ایالات متحده انجام شده نشان می‌دهد که تنها ۱/۳ درصد یک جامعه آماری ۷۱۶۲ نفره مبتلا به کووید ۱۹، در زمان بیماری سیگاری بوده‌اند. این در حالی است که بر اساس آمار نرخ مصرف دخانیات در آمریکا ۱۵/۶ درصد برای مردان و ۱۲ درصد است. 

این نشان می‌دهد که در تحقیقاتی که نویسندگان این مقاله پیدا کرده‌اند، در میان بیماران بررسی شده تعداد افراد سیگاری کمتر از نرخ جمعیت سیگاری در چین و آمریکا است. 

با این همه موضوع این تحقیقات به طور تخصصی روی سیگار تمرکز نداشته‌اند و اطلاعات لازم برای نتیجه‌گیری مقدماتی ندارند، اما موضوع اصلی پژوهش محققان فرانسوی رفتار دخانیاتی افرادی است که در این تحقیق شرکت کرده‌اند. 

در این مقاله وضعیت ۴۸۲ بیمار که ۳۴۳ نفر از آنها در بیمارستان بستری و ۱۳۹ نفر در منزل مشغول مداوا بوده‌اند، بررسی شده است. از این میان کلا ۹ نفر در زمان بیکاری سیگاری بوده‌اند که فقط ۲ نفر در بیمارستان بوده‌اند. این نشان می‌دهد نرخ مصرف دائم سیگار در بیماران بستری ۰/۶ درصد، در بیماران خانه‌نشین ۵ درصد و در کل ۲درصد است. 

جدول بالا از متن مقاله برداشته شده و وضعیت افرادی را که در این تحقیق حاضر بوده‌اند نشان می‌دهد. قسمت پایینی جدول آمار افراد بر اساس وضعیت سیگار کشیدن یا نکشیدن بررسی شده است. 

* آمار با احتساب سیگاری‌های سابق: بر اساس این جدول اگر وضعیت سیگاری‌‌های سابق را در نظر بگیریم اوضاع کمی فرق می‌کند. بر این اساس نرخ جمعیت کسانی که در یک دوره‌ای در زندگی‌شان سیگاری بوده‌اند و بعد ترک کرده‌اند، در بیمارستان ۶۱درصد و در خانه ۵۸ درصد است. 

معلوم نیست این افراد چه زمانی و در چه فاصله زمانی با بیماری سیگار را ترک کرده‌اند، اما این تحقیق نشان می‌دهد ریسک کووید ۱۹ برای افرادی که سابقه مصرف سیگار دارند، بیش از دو برابر بیشتر از افرادی است که هرگز سیگار مصرف نکرده‌اند. 

البته این مقاله به طور مشخص تاثیر نیکوتین را در زمان بیماری بررسی کرده است، وگرنه اگر معیار سابقه مصرف باشد، نتایج کاملا متفاوت خواهد بود. 

 

آیا نتایج این تحقیق فکت قطعی است؟ 

خیر. خود نویسندگان و آکادمی علوم فرانسه نیز چنین ادعایی ندارند. نویسندگان در پایان مقاله به جای «نتیجه‌گیری» (Conclusion) از واژه «مباحثه» (Discussion) استفاده کرده و نوشته‌اند:

«این سوال همچنان مطرح است که آیا سیگار کشیدن از ابتلا به کووید ۱۹ جلوگیری می‌کند یا نه؟ پژوهش ما قدمی ابتدایی است…» 

این مقاله البته به نظر مقاله معتبری است، اما نمی‌توان آن را به عنوان یک فکت قطعی در نظر گرفت. به خصوص که تا الان در بیشتر منابع معتبر گفته شده مصرف سیگار ریسک کووید ۱۹ را بالا می‌برد. 

سازمان بهداشت جهانی فردای روز انتشار مقاله در توییتر نوشت مصرف سیگار، دست کم به سه دلیل احتمال آلوده شدن افراد را بیشتر می‌کند. 

سیگار کشیدن احتمال تماس دست‌ها با دهان را بیشتر می‌کند و در مواقع  استفاده مشترک باعث افزایش انتقال ویروس می‌شود. از سوی دیگر دخانیات سیستم تنفسی را ضعیف می‌کند و این باعث افزایش آسیب‌پذیری افراد در برابر ویروس می‌شود. 

 

?s=20

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هم در همان روز انتشار مقاله یعنی ۲۱ آوریل ۲۰۲۰ (دوم اردیبهشت) در پاسخ به سوال بلومبرگ، اعلام کرد: «احتمال ابتلا به ویروس کرونا و بیماری کووید ۱۹ در افراد سیگاری بیشتر است». 

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها هم در گزارشی که به تاریخ سوم آوریل ۲۰۲۰ (۱۵ فروردین) منتشر شده مصرف سیگار را جز مواردی برشمرده که خطر کووید ۱۹ را افزایش می‌دهد. 

در مقاله‌ دیگری هم که دو ماه پیش در تاریخ ۲۸ فوریه (۹ اسفند ۱۳۹۷) در نشریه علمی چینی منتشر شده، وضعیت ۷۸ بیمار بستری در دو هفته بررسی شده و این نتیجه به دست آمده افرادی که سابقه مصرف سیگار داشته‌اند، به نسبت بیش از بقیه شرایط‌شان وخیم شده است. 

 

جمع‌بندی

اعلام نظر قطعی درباره ارتباط سیگار با کووید ۱۹ در حال حاضر ممکن نیست.

اگرچه تحقیقات اولیه دانشمندان فرانسوی -که به نظر معتبر می‌آید- نشان می‌دهد که شانس ابتلای افرادی که در زمان بیماری سیگاری بوده‌اند به مراتب کمتر از دیگران است، اما باید گفت به سه دلیل دست‌کم تا الان نمی‌توان از آن نتیجه گرفت که «سیگاری‌ها کمتر در معرض ابتلا به کرونا هستند؟». 

اول، موضوع این پژوهش تاثیر احتمالی نیکوتین در کاهش احتمال ابتلا به کرونا است. این به معنی ایمنی سیگاری‌ها در برابر کرونا نیست. بخش بزرگی از مضرات سیگار در بلندمدت است. اگر بخواهیم تاثیر آن را در بلندمدت در نظر بگیریم، باید وضعیت کسانی را که در گذشته سیگار می‌کشیده‌اند را هم در نظر بگیریم. در این صورت حتی یافته‌های پژوهش دانشمندان فرانسوی هم نشان می‌دهد شانس ابتلای افرادی که سابقه مصرف دخانیات دارند دو برابر بیشتر از کسانی است که هرگز لب به سیگار نزده‌اند. درست است که فقط ۲درصد از ۴۸۲ نفری که روی آنها تحقیق انجام شده در زمان ابتلا به بیماری سیگاری بوده‌اند، اما ۶۸ درصد آنها پیش‌تر سابقه مصرف داشته و ترک کرده‌اند. 

دوم، حتی خود نویسندگان مقاله هم نوشته‌اند که برای رسیدن به نتایج قطعی باید تحقیقات بیشتری انجام شود. یعنی حتی تاثیر نیکوتین در کاهش احتمال ابتلا هم قطعی نیست. 

و سوم، تا الان مطالب و تحقیقات معتبر دیگری هم وجود دارند که بر خلاف نتایج این تحقیق نشان می‌دهند سیگار شانس ابتلا به کووید ۱۹ و وخیم شدن حال افراد را بالا می‌برد.