آنچه درباره ویروس کرونا می‌دانیم...

۱. ویروس کرونا چیست؟ 

ویروس کرونا خانواده‌ بزرگی از ویروس‌هایی است که عامل ایجاد مجموعه‌ای از بیماری‌ها مانند سارس (SARS) و مرس (MERS) است. 

سارس در سال ۲۰۰۲ در چین و سپس سراسر دنیا شایع شد. بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت از ابتدای نوامبر سال ۲۰۰۲ (آبان ۱۳۸۱) تا آوریل ۲۰۰۴ (فروردین ۱۳۸۳) در مجموع ۸۰۹۶ نفر در ۳۰ کشور به سارس مبتلا شدند که از این میان ۷۷۴ نفر جان باختند. 

مرس هم در بهار ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) از عربستان سعودی آغاز شد. بر اساس آخرین به‌روزرسانی سازمان جهانی بهداشت در دسامبر ۲۰۱۹ تا الان ۲۴۹۹ مورد ابتلای به ویروس مرس در ۲۷ کشور شناسایی و ۸۶۱ مورد مرگ بر اثر آن ثبت شده است. 

آنچه این روزها شایع شده گونه‌ای از این ویروس با نام «nCoV» است که اولین مورد ابتلای انسانی آن در اوایل ماه دسامبر سال گذشته میلادی (آذر ۱۳۹۸) مشاهده شده است.

 

۲. ویروس تازه کرونا چیست؟

novel coronavirus یا 2019-nCoV گونه‌ای جدید از خانواده کرونا است که تا دو ماه پیش در انسان دیده نشده بود. این ویروس، پیش‌تر در حیوانات شناسایی شده بود اما اولین مورد ابتلای انسانی به آن در دسامبر ۲۰۱۹ (آذر ۱۳۹۸) دیده شده است. 

 

۳. منشاء این ویروس کجا است؟ 

منشاء اصلی این ویروس هنوز در دست بررسی است. بسیاری از گزارش‌ها منشاء این ویروس را بازار ماهی و گوشت تازه هوانان (Huanan) در ووهان چین معرفی کرده‌اند، اما از سوی دیگر در مقاله‌ای که روز ۲۴ ژانویه (۴ بهمن) در نشریه علمی THE LANCET JOURNALS منتشر شده گفته شده اولین مبتلای شناسایی شده در روز اول دسامبر ۲۰۱۹ اصلا به این بازار رفت و آمد نداشته است. 

در گزارش‌‌های سازمان جهانی بهداشت گفته شده طبق تحقیقات مقدماتی، بیشتر افرادی که در روزهای اول به این ویروس مبتلا شده‌اند، از کارکنان بازار ماهی و گوشت تازه هوانان (Huanan) در ووهان چین بوده‌اند. اما در مقاله‌ THE LANCET JOURNALS دقیقا آمده از ۴۱ مورد شناسایی شده تا تاریخ دوم ژانویه، ۲۷ نفر به بازار ماهی و گوشت ارتباط داشته‌اند. 

 

۴. اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا چه زمانی شناسایی شد؟

اولین مورد ابتلای انسان به ویروس کرونای 2019-nCoV، اولین بار در روز اول ماه دسامبر ۲۰۱۹ (۱۰ آذر) شناسایی شده است. گزارش سازمان جهانی بهداشت که در تاریخ ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰ (۲۱ دی) منتشر شده گفته شده در فاصله ۸ دسامبر ۲۰۱۹ (۱۸ آذر) تا دوم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۲ دی)، تعداد ۴۱ مورد ابتلای قطعی به این ویروس در ووهان چین ثبت شده بوده. 

وضعیت این ۴۱ نفر در مقاله‌ نشریه علمی THE LANCET JOURNALS دقیقا بررسی شده است. از سن و سال افراد مبتلا شده و سابقه پزشکی و رفتارهای عمومی آنها نظیر سیگار کشیدن گرفته تا نشانه‌های بیماری نظیر تب، سرفه و غیره. 

 

۵. اولین گزارش رسمی در این‌باره چه زمانی منتشر شد؟

سازمان جهانی بهداشت اعلام کر‌ده در آخرین روز سال گذشته میلادی، ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ (۱۰ دی ۱۳۹۸)، دفتر این سازمان در چین از ماجرا مطلع شده است. اولین گزارش رسمی، یک ماه پس از مشاهده اولین مورد ابتلا در ووهان چین، در سایت این سازمان بارگذاری شده است. تا روز دوم ژانویه، یعنی تا زمان تقریبی عمومی شدن ماجرا، ۴۱ مورد ابتلای قطعی شناسایی و یک مورد مرگ در چین ثبت شده بود. 

 

۶. نشانه‌های ابتلا به ویروس جدید کرونا (2019-nCoV) چیست؟

نشانه‌های ابتلا به ویروس برای همه یکسان نیست، اما علائم شایع شامل تب، سرفه، تنفس کوتاه و سخت است. 

 

۷. راه تشخیص ویروس چیست؟ 

راه تشخیص قطعی ویروس 2019-nCoV آزمایش خون است. سازمان جهانی بهداشت دستورالعمل آزمایش 2019-nCoV را در روز ۱۴ ژانویه ۲۰۲۰ (۲۴ دی ۱۳۹۸) منتشر کرده است. 

 

۸. دوره نهفتگی این ویروس چقدر است؟

بر اساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، دوره نهفتگی ویروس 2019-nCoV بین ۲ تا ۱۰ روز است. این ویروس در دوره نهفتگی هم قابل انتقال است. 

 

۹. آیا درمان یا راه پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا 2019-nCoV وجود دارد؟

خیر. هنوز درمان یا واکسن پیشگیری در دست نیست. آن طور که گزارش‌ها نشان می‌دهد تلاش‌هایی برای تولید واکسن انجام شده اما تا به نتیجه رسیدن چند ماه زمان لازم است. 

اما این به معنی آن نیست که همه افراد مبتلا به ویروس جان‌شان را از دست خواهند داد. بیشتر افرادی که مبتلا می‌شوند با گذشت دوره بیماری به زندگی عادی و روزمره بازمی‌گردند. در نشست اضطراری سازمان جهانی بهداشت که روز ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰ برگزار شده گفته شده بر اساس آمار وزارت بهداشت چین، از مجموع ۱۲۱۶۷ مظنون ابتلا به این ویروس، ۷۷۱۱ مورد ابتلا تایید شده که از این میان وضعیت ۱۳۷۰ نفر دچار بیماری شدید شده‌اند، ۱۷۰ نفر کشته و ۱۲۴ نفر به طور قطعی بهبود یافته‌اند و از بیمارستان مرخص شده‌اند.

 

۱۰. آیا ویروس کرونای جدید از حیوان به انسان منتقل شده؟ 

بله. ساختار ویروس‌های کرونا به گونه‌ای است که قابل انتقال از حیوان به انسان است. بر اساس تحقیقات، پیش‌تر ویروس سارس از طریق زباد (civet) و ویروس مرس از شتر به انسان منتقل شده بود. 

 

۱۱. آیا خوردن خفاش عامل شیوع ویروس جدید کرونا است؟

پاسخ قطعی این سوال معلوم نیست. در این‌باره مطالبی گفته شده که عمدتا حدس و گمان‌های بی‌اساس است. تحقیقات نشان می‌دهد اگرچه ساختار ژنتیکی ویروس تازه کرونا، بسیار شبیه ویروسی است که در خفاش مشاهده شده، اما هنوز هیچ دلیل محکمی برای ارتباط این ویروس با خوردن خفاش وجود ندارد. 

سایت درستی‌سنجی health feedback این موضوع را بررسی کرده و پس از گفت‌وگو با کارشناسان ادعای ارتباط ویروس کرونا با خوردن خفاش را «بی‌اساس» خوانده و گفته تا کنون هیچ سند و مدرک معتبری در دست نیست که نشان دهد ویروس جدید با خوردن خفاش ارتباط دارد. 

ظاهرا این شایعه پس از آن رواج یافته که نتایج یک تحقیق که در تاریخ ۲۲ ژانویه ۲۰۲۰ (۲ بهمن ۱۳۹۸) منتشر شده، نشان داد ویروس کرونای جدید ساختاری شبیه به ساختار ویروس مشاهده شده در خفاش دارد، اما به گفته کارشناسان این به معنی انتقال مستقیم ویروس نیست. 

منشاء اصلی ویروس کرونا (nCoV) هنوز مشخص نیست. شواهد اولیه تا الان نشان می‌دهند، احتمالا منشاء اولیه این ویروس بازار ماهی و گوشت تازه در ووهان چین است. در نتیجه می‌توان گفت تا این لحظه ارتباط ویروس تازه کرونا با خوردن سوپ خفاش صرفا یک حدس و گمان بی‌اساس است. 

 

۱۲. آیا خوردن خفاش در چین متداول و مرسوم است؟

خیر. در روزهای گذشته شایعه‌ای در شبکه‌های اجتماعی و بعضا رسانه‌ها منتشر شده که در آنها گفته شده خوردن «سوپ خفاش» دلیل شیوع ویروس کرونا در ووهان چین بوده است. 

همزمان ویدیویی هم در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده که زنی را نشان می‌دهد که مشغول خوردن خفاش پخته‌ است. پیش از هر چیز باید گفت که این ویدیو قدیمی مربوط به سال ۲۰۱۶ است. مکان ضبط آن هم جزیره پالائو در اقیانوس آرام، بیش از ۳ هزار کیلومتر دورتر از ووهان است. زنی هم که مشغول خوردن خفاش است وان‌ منگ‌یون، بلاگر چینی است. او هنگام خوردن می‌گوید که مزه خفاش تازه و خیلی شبیه مزه مرغ دارد. با توجه به این گفته می‌توان نتیجه گرفت خوردن خفاش در چین متداول و مرسوم نیست. 

 

۱۳. آیا ویروس کرونا در آزمایشگاه تولید شده است؟

خیر. شواهد علمی این احتمال را رد می‌کنند. به احتمال زیاد مخازن نگهداری حیوانات منابع اولیه سرایت ویروس کرونا (nCoV) به انسان است. 

سایت درستی‌سنجی Politifact هم این ادعا را بی‌اساس می‌داند. این شایعه نخستین‌بار در سایت G-News وابسته به گو (مایلز) ونگوئه، میلیاردر چینی و فعال سیاسی مخالف دولت چین مطرح شده و سندی برای آن ارائه نشده است. 

 

۱۴. داستان ثبت آزمایشگاهی ویروس کرونا در ثبت اختراعات گوگل در سال ۲۰۱۵ چیست؟

آگهی مرکز ثبت اختراع گوگل باعث شده برخی گمان کنند ویروس کرونا (nCoV) یک ویروس آزمایشگاهی است. این آگهی قدیمی و مربوط به ایزوله کردن ویروس سارس در آزمایشگاه، در سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) است. 

این آگهی گمراه‌کننده با استقبال شدید هواداران تئوری توطئه مواجه شد.

https://www.facebook.com/ChrisKirckof/posts/10115091907124080

۱۵. آیا ویروس کرونا یک سلاح جنگی بیولوژیکی است؟

خیر. این هم یک نمونه دیگر از اخبار جعلی است که سایت Politifact آن را بررسی کرده و به آن نشان «نادرست» داده است. ظاهرا ماجرا از یک وبلاگ شروع شده که اتفاقا در انتشار اخبار نادرست سابقه‌دار است. داستان این‌طور روایت شده «ویروس کرونا بخشی از برنامه توسعه سلاح‌های بیولوژیک چین است که توسط یک مامور چینی از یک آزمایشگاه در کانادا دزدیده شده و به آزمایشگاه امنیت ووهان چین برده شده است.» 

ماجرا برای اینکه باورپذیر به نظر برسد، برخی اطلاعات درست را کنار هم نشانده است. داستان از یک آزمایشگاه در وینیپگ کانادا شروع می‌شود که سابقه تحقیق روی ویروس کرونا ۲۰۱۲ (مرس) داشته است. اتفاقا در این آزمایشگاه یک متخصص چینی در آن کار می‌کند. مقصد هم آزمایشگاهی در ووهان چین است که روی امنیت بیولوژیکی کار می‌کند و ظاهرا در ۲۰ مایلی بازار گوشت و ماهی‌ای قرار دارد که گفته شده بیشتر افرادی که در یک ماه نخست به این ویروس مبتلا شده‌اند به آن رفت و آمد داشته‌اند. 

با این همه این قصه درست به نظر نمی‌رسد. تحقیقات درباره متخصص چینی که در آزمایشگاه کانادایی کار می‌کرده و به ووهان سفر کرده در جریان است. موضوع کار آزمایشگاه کانادایی نه ویروس (nCoV)، بلکه نوع قدیمی آن یعنی ویروس مرس است که در سال ۲۰۱۲ در خاورمیانه شایع شد. و دست آخر هیچ مدرکی از اینکه ویروس کرونا (nCoV) از آزمایشگاه اشاره شده در ووهان شروع شده وجود ندارد. 

 

۱۶. آیا انتقال ویروس کرونا از حیوانات ارتباطی با حلال‌ یا حرام‌گوشت بودن حیوان دارد؟

قطعا خیر. فرض این شایعه انتقال ویروس از طریق خوردن گوشت خفاش است که چنانکه در بالا گفته شده، بی‌اساس است. 

جلیل محبی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی این ماجرا را نشانه‌ای بر حکمت حرام بودن گوشت برخی حیوانات در اسلام دانسته‌ است. این در حالی است که هیچ ارتباطی میان حلال یا حرام گوشت بودن حیوانات با احتمال انتقال ویروس کرونا وجود ندارد. 

منشاء حیوانی ویروس جدید کرونا 2019-nCoV مشخص نشده است. اما در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲، دو نوع شایع از ویروس کرونا، یعنی سارس و مرس به ترتیب از گربه زباد (حرام گوشت) و شتر (حلال گوشت) به انسان منتقل شده بود. 

 

۱۷- آیا کودکان به ویروس کرونا مبتلا نمی‌شوند؟

این شایعه درست نیست. با اینکه این خبر در برخی رسانه‌های رسمی (از جمله خبرگزاری فارس و ایسنا) منتشر شده و برخی پزشکان هم درباره آن صحبت کرده‌اند، اما می‌توان با اطمینان گفت چنین چیزی صحت ندارد.

?s=20

هنوز اطلاعات جامع آماری درباره ابتلای به ویروس کرونا 2019-nCoV در دست نیست، اما نمونه‌هایی از ابتلای کودکان به این ویروس گزارش شده که نقض این شایعه‌اند. 

از جمله می‌توان به گزارش ابتلای یک کودک ۲ساله در مالزی، چند روز پیش از پخش این شایعه در ایران اشاره کرد. روز ۱۵ بهمن ۱۳۹۸ نیز، ابتلای یک پسر بچه ۸ ساله در کویینزلند استرالیا در رسانه‌های این کشور منتشر شد.

علاوه بر تکذیب این شایعه باید نسبت به خطر ابتلای کودکان به این ویروس آگاه بود.

 

۱۸- آیا وزارت بهداشت کانادا گفته برای پیشگیری از ابتلا به کرونا آب بنوشید؟

خیر. این نیز یکی از شایعات بی‌اساسی است که در شبکه‌های اجتماعی در ایران و خارج از ایران دست به دست می‌چرخد. فکت‌نامه با قطعیت به این شایعه نشان نادرست داده‌ایم.

آب خوردن کمکی به پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا نمی‌کند. نه وزارت بهداشت کانادا، نه فیلیپین، نه سازمان جهانی بهداشت و نه هیچ نهادها و مرجع علمی معتبری، چنین چیزی نگفته است.

تا الان مراجع رسمی، از جمله دولت کانادا و سازمان جهانی بهداشت صرفا توصیه‌های کلی کرده‌اند: مانند شست‌وشوی مرتب دست با آب و صابون، دست نزدن به دهان و چشم و احتیاط در تماس با افرادی که در معرض خطر قرار دارند.

 

۱۹- آیا ویروس کرونا فقط برای افرادی کشنده است که سابقه بیماری حاد دارند؟

لزوما این طور نیست، آن طور که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده، هنوز برای اظهار نظر درباره تاثیر ویروس کرونا 2019-nCoV، زود است، اما تا اینجای کار به نظر می‌رسد ریسک ویروس برای افراد مسن و کسانی که سابقه بیماری نظیر دیابت یا بیماری‌های قلبی دارند، بیشتر است. در عین حال گزارش‌های دیگری هم هست که به نقل از وزارت بهداشت چین گفته حدود ۸۰ درصد افرادی که جان‌شان را از دست داده‌اند بیش از ۶۰ سال سن داشته‌اند. ۷۵ درصد قربانیان ویروس کرونا 2019-nCoV نیز سابقه بیماری، نظیر دیابت و بیماری قلبی داشته‌اند. 

 

۲۰- آیا تمام قربانیان ویروس کرونا در چین بوده‌اند؟

جواب این سوال تقریبا مثبت است. تا روز ۲۰ بهمن ۱۳۹۸، بر اساس گزارش‌های روزانه سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۹۹ درصد مبتلایان شناسایی شده در چین بوده‌‌اند و از میان ۸۱۲ قربانی این ویروس به جز یک مورد بقیه در چین در گذشته‌اند و به جز دو مورد همه شهروند چین بوده‌اند. 

تنها مورد مرگ خارج از چین، در فیلیپین گزارش شده که فرد درگذشته شهروند چینی اهل ووهان بوده است. تا دیروز مرگ یک شهروند آمریکایی و یک شهروند ژاپنی نیز ثبت شده که هر دو در ووهان درگذشته‌اند. اطلاعاتی درباره شهروند ژاپنی در دست نیست، اما گفته شده فرد آمریکایی اصالت چینی داشت و در ووهان زندگی می‌کرد. 

 

۲۱- آیا روند شیوع ویروس کرونا کند شده است؟

طبق گفته‌های تدروس گبرایسوس، رئیس سازمان جهانی بهداشت، در روزهای اخیر روند شیوع ویروس هم در چین و هم خارج از آن به نسبت روزهای قبل کمی کند شده است، اما این روند می‌تواند دوباره شتاب بگیرد. 

رئیس سازمان جهانی بهداشت به رسانه‌ها گفته است: « هنوز زود است بگوییم آیا انتشار ویروس از حالت صعودی خارج شده است یا نه، چون اپیدمی ها اغلب کند می شوند و بعد دوباره شتاب می گیرند.» 

 

۲۲- آیا منبع اصلی ویروس کرونا مورچه‌خوار است؟‌

پاسخ قطعی این سوال هنوز معلوم نیست، اما آن طور که رسانه‌ها به نقل از محققان چینی نوشته‌اند، ممکن است ویروس کرونا 2019-nCoV، از طریق مورچه‌خوار «پولک‌پوست» به انسان منتقل شده باشد. این حیوان در طب سنتی چین یکی از منابع دارویی است و  مشتریان زیادی دارد.

چنانکه پیش‌تر گفته شده بود، ساختار ژنتیکی ویروس جدید شبیه ویروس کشف شده در خفاش است و دانشمندان چینی احتمال داده‌اند که «پولک‌پوست» حلقه واسطه انتقال این بیماری از خفاش به انسان بوده باشد.

پیش‌تر شایعاتی بی‌اساس در مورد انتقال ویروس از طریق خوردن خفاش در چین مطرح شده بود.