آیا سندی مبنی بر توطئه انگلیس برای کاهش جمعیت ایران وجود دارد؟

کمال حیدری، معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، روز ۱۲ دی ۱۴۰۰ در جلسه توجیهی اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در حوزه وزارت بهداشت و درمان، گفته است:

«اسناد لو رفته از MI6 (سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا) نشان می‌دهد که دشمن روی کاهش جمعیت و نابودی کشور حساب کرده است». 

پیش از هر چیز تلاش کردیم با آقای حیدری تماس بگیریم و از او بپرسیم منظور او از «اسناد لورفته» چیست. دفتر آقای حیدری در پاسخ به تماس ما آدرس و شماره خبر یک گزارش قدیمی خبرگزاری فارس را داد که در سال ۱۳۸۸ با عنوان «برژینسکی: آمریکا با اندیشه تغییر رژیم ایران خود را فریب ندهد» منتشر شده است. 

آیا در این گزارش اشاره‌ای به وجود یک سند لو رفته از MI6 درباره کاهش جمعیت در ایران است؟

خیر. در این گزارش نه‌تنها صحبت از MI6 نیست، بلکه صحبتی از کاهش جمعیت هم نشده است. 

این گزارش در واقع ترجمه بخش‌هایی از مصاحبه وال‌استریت ژورنال با زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا است. در بخشی از گزارش به نقل از برژینسکی نوشته شده:

«از فکر کردن به حمله پیشدستانه علیه تاسیسات هسته‌ای ایران اجتناب کنید و گفت‌وگوها با تهران را حفظ کنید، بالاتر از همه، بازی طولانی مدتی را انجام دهید، چون زمان، آمار جمعیتی و تغییر نسل در ایران به نفع رژیم کنونی نیست… ایران کشوری است که طبقه متوسط شهری آن در حال رشد است، کشوری با دسترسی بالا به تحصیلات عالیه است، کشوری است که زنان نقش بزرگی در شغل‌ها ایفا می‌کنند. بنابراین من معتقدم ایران اساسا و بطور واقعی این استعداد را دارد که در همان مسیری که ترکیه در حال حرکت در آن است حرکت کند.» 

روشن است، آنچه از برژینسکی نقل شده ربطی به افزایش یا کاهش جمعیت ندارد، بلکه آنچه او درباره آن صحبت می‌کند رشد طبقه متوسط و پررنگ شدن حضور زنان در ایران است، 

بررسی‌های فکت نامه نشان می‌دهد از ۱۵ اسفند ۱۳۸۸ که این گزارش توسط خبرگزاری فارس منتشر شد، بارها و بارها افراد بسیاری در سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و حتی مقالات علمی و دانشگاهی به این ادعا به عنوان سندی برای دخالت عنصر خارجی در کاهش جمعیت در ایران استناد کرده و مساله کنترل جمعیت در ایران را یک نقشه از طرف دشمن برای تضعیف ایران عنوان کرده‌اند. 

نمونه‌هایی از مطالب منتشر شده:
طرح برژینسکی برای کاهش جمعیت ایران (خبرگزاری تسنیم)
روایت برژینسکی از «بمب جمعیت» (خبرگزاری دفاع مقدس) پروژه نفوذ و کنترل جمعیت ایران همچنان ادامه دارد (خبرگزاری مهر)آمارهای جمعیتی در ایران به نفع جمهوری اسلامی نیست! (خبرگزاری دانشجو) تحدید نسل شیعه؛ تهدید جامعه ایران (نشریه علمی موسسه آموزش پژوهشی امام خمینی)

اصل مصاحبه وال استریت ژورنال در تاریخ ۵ مارس ۲۰۱۰ (۱۴ اسفند ۱۳۸۸) منتشر شده است و ترجمه* خبرگزاری فارس دست کم برای این بخش از متن نسبتا درست است. 

آیا انگلیس توطئه‌ای برای کاهش جمعیت طراحی کرده‌اند؟

ما از پشت پرده خبر نداریم، اما تا آنجایی که گشته‌ایم،‌ هیچ سند و مدرک معتبری مبنی بر وجود توطئه جمعیتی انگلیس علیه ایران وجود ندارد. 

البته افراد مختلفی در داخل ایران ادعای نفوذ خارجی در حوزه جمعیت،‌ را مطرح کرده‌اند. حتی در برخی موارد افرادی در ایران تحت عنوان «جاسوس» یا «نفوذی در حوزه جمعیت» دستگیر شده‌ یا بعضا اتهام‌های نظیر «ماموریت برای کاهش جمعیت» در فهرست اتهامات برخی زندانیان دوتابعیتی قرار داشته است، اما تاکنون سندی مبنی بر «جاسوسی جمعیتی» ارائه نشده است. 

در برخی گزارش‌ها برخی افراد اشاره‌ای به برخی «اسناد» کرده‌اند. به عنوان مثال حسن عباسی -یکی از نظریه‌پردازان توطئه در ایران- روز ۹ شهریور ۱۳۹۳ در کنفرانسی با عنوان «جمعیت، توسعه و پیشرفت کشور» می‌گوید:

«گزارش ۲۰۱۵ و ۲۰۲۵ سازمان CIA را در اوایل سال ۲۰۰۹ و اواخر سال ۲۰۰۸ که آنجا وضعیت جمعیتی ایران را به عنوان پیشتازترین کشوری که توانسته نرخ رشد جمعیت را کاهش دهد آمده و آنجا اظهار نگرانی کرده که اروپا و کشورهای غربی باید نرخ رشد باروری شان را روی ۲ و ۲/۲ نگه دارند و ارتقا بدهند و پیش بینی کرده بود که چین و آمریکای لاتین دنباله روی ایران خواهند بود و مشکلات عدیده‌ای خواهند داشت. از این منظر حتی گزارش دو ماه گذشته DCDC (مرکز تبیین دکترین و نظریه های توسعه در ارتش انگلیس) که یکی از مراکز اصلی است که در فضای سایبر در معرفی آن آمده که طرح ها و این طرح های سازمان ملل را از اینجا طراحی می کنند. سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن به هر کس به خاطر تخصصی جایزه بدهد این فرد باید به خودش شک کند زیرا سازمان ملل برخاسته از ارتش آمریکا است.»

آنچه آقای عباسی به آن اشاره کرده احتمالا گزارش روند جهان در سال ۲۰۲۵ است که در ۱۴ سال پیش توسط آژانس امنیت ملی آمریکا (متفاوت از سازمان CIA) منتشر شده است. تا آنجایی که ما گشتیم در این گزارش صحبتی از توطئه یا طرح آمریکا و کشورهای غربی برای کاهش جمعیت ایران مطرح نشده است. ضمن اینکه در این گزارش گفته نشده جمعیت پایین یا بالای ایران به نفع یا ضرر کشورهای غربی خواهد بود و… صرفا در بخشی از این گزارش وضعیت دموگرافی کشورهای روسیه، چین، هند و ایران تحلیل شده است. 

یا در نمونه دیگری خبرگزاری فارس روز ۹ دی ۱۴۰۰ در مطلبی با عنوان «پای کارشناس تنظیم جمعیت انگلیسی چگونه به ایران باز شد؟» به نقل از جواد ابراهیمی، مدیر دفتر فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس و دبیر کمیسیون مشترک جمعیت آورده: «قبل از انقلاب برای اینکه به کنترل و کاهش جمعیت کمک کنند آقای «روبرت ون» تبعه انگلیس سال ۵۳ بنا بر مصوبه دولت ایران با مزایا و امکانات خوب استخدام شد که شروع قرارداد وی از مهر ۵۳ تا مهر ۵۵ بود که قابل تمدید تا یکسال نیز بود. دستمزد ماهانه هشتاد هزار ریال، اجاره مسکن ماهانه، پول بلیط هواپیمای درجه توریست برای همسر و فرزندانش در نظر گرفته شده بود.»

این ماجرا البته سوژه جداگانه‌ای برای درستی‌سنجی است، اما اگر فرض ررا بر صحت آن بگذاریم باز هم سندی در اثبات توطئه برای کاهش جمعیت نیست، تنظیم جمعیت یک سیاست اجتماعی است که دولت‌های بسیاری آن را اجرا می‌کنند، آنچه در واقع رخ داده استخدام یک مشاور خارجی توسط دولت ایران، ۵۰ سال قبل است. 

جمع‌بندی

کمال حیدری، معاون بهداشتی وزارت بهداشت، می‌گوید: «اسناد لو رفته از MI6 نشان می‌دهد که دشمن روی کاهش جمعیت و نابودی کشور حساب کرده است.»

از خود او درباره منبع گفته‌هایش سوال کردیم. دفتر او آدرس یک گزارش قدیمی خبرگزاری فارس را به ما داد که مربوط به صحبت‌های ۱۱ سال پیش برژینسکی مشاور ارشد ۴۵ سال پیش رئیس‌جمهوری آمریکا است. 

در این گزارش هیچ صحبتی از MI6 یا سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا نیست، حتی موضوع گزارش «کاهش جمعیت» در ایران نیست. برژینسکی در جای از مصاحبه از عبارت «تغییر دموگرافی» برای توصیف رشد طبقه متوسط استفاده می‌کند. 

رسانه‌ها و افراد مختلف در ایران بارها از وجود «توطئه دشمنان» جمهوری اسلامی برای کاهش جمعیت صحبت کرده‌اند. ما از پشت پرده خبر نداریم، اما تا آنجایی که می‌دانیم،‌ هیچ سند و مدرک معتبری مبنی بر وجود توطئه جمعیتی علیه ایران وجود ندارد. 

با این اوصاف «فکت نامه» به این گفته آقای حیدری، معاون وزیر بهداشت که «اسناد لو رفته از «ام آی سیکس» نشان می‌دهد که دشمن روی کاهش جمعیت و نابودی کشور حساب کرده است» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

* اصل انگلیسی متنی که خبرگزاری فارس ترجمه کرده است:
Play the long game, because time, demographics and generational change aren't on the side of the current regime… This is a country with a growing urban middle class, a country with fairly high access to higher education, a country where women play a great role in the professions," he says. "So it is a country which I think, basically, objectively is capable of moving the way Turkey has moved.