آیا همتی ریشه فساد را در بانک مرکزی خشکانده است؟

عبدالناصر همتی، روز ۲۴ خرداد ۱۴۰۰ در یک پست توییتری نوشته است: 

«آقای رئیسی در تلویزیون گفتند در بانک مرکزی فساد بوده و ۲۵ نفر را بازداشت کرده‌اند. بله قبلا فساد بود ولی من ریشه فساد در بانک مرکزی را خشکاندم.»

اشاره همتی به اظهارات روز ۲۳ خرداد ابراهیم‌ رئیسی است که در یک برنامه تبلیغاتی در  تلویزیون گفته بود: 

«بانک مرکزی جایگاه نظارتی دارد اما نکرد. در بانک مرکزی هم فساد است. ۲۵ نفر از بانک مرکزی به اتهام فساد دستگیر شدند.»

ماجرای دستگیری ۲۵ نفر از کارکنان بانک مرکزی چیست؟

خبر تعقیب قضایی ۲۵ نفر از کارکنان بانک مرکزی اولین بار ۸ اردیبهشت ۹۹، به نقل از علی القاصی‌مهر دادستان تهران منتشر شد. 

دادستان تهران در آن زمان از از تشکیل «کارگروهی متشکل از دیوان محاسبات و بانک مرکزی و گمرک و وزارت صمت و ضابطین زیر نظر بازپرس ویژه پرونده جهت رسیدگی کارشناسانه به ابعاد مختلف گزارش دیوان محاسبات تشکیل شده است.»

ما به جزئیات این پرونده دسترسی نداریم، اما به نظر می‌رسد این اقدام به دنبال انتشار گزارش دیوان محاسبات انجام شده است. 

«خلاصه گزارش تفریغ بودجه ۹۷» اسفند ۹۸ تهیه و در ۲۶ فروردین ۹۹ در مجلس قرائت شد. در این گزارش گفته شده بود در سال ۹۷ چهار میلیارد و ۸۲۰ میلیون و ۷۴۴ هزار و ۷۴۰ دلار. این حجم دلارهای دولتی است که به قیمت ۴۲۰۰ تومان به «اشخاص حقیقی و حقوقی» واگذار شده تا با آن کالاهای اساسی وارد کنند که نکرده‌اند.

همتی از سوم مرداد ۹۷ رئیس کل بانک مرکزی شد. توزیع دلار ۴۲۰۰ تومانی از چند ماه پیش از آمدن او به بانک مرکزی آغاز شده بود. معلوم نیست گزارش دیوان محاسبات مربوط تخلف بانک مرکزی در دوران همتی یا پیش از او است. 

اما بانک مرکزی در تاریخ ۲۸ فروردین بیانیه‌ای صادر کرد و اعلام کرد «نتیجه گیری بخش ارزی گزارش تفریغ بودجه دیوان محترم محاسبات در خصوص عدم ورود کالا به میزان ۴/۸ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ مطابق با واقعیت نیست.»

در این بیانیه اشاره‌ای به پیگیری تخلفات احتمالی در بانک مرکزی نشده، اما گفته شده بود «بیش از ۲۲۰۰ فقره پرونده از موارد مربوطه، به ارزش حدود ۱/۵ میلیارد دلار، توسط بانک ها و با نظارت بانک مرکزی جهت رسیدگی و اقدام لازم به سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع داده شده است.» 

با این حساب مشخص نیست مبنا و پایه و اساس ادعای آقای همتی چیست و او چه نقشی در پیگیری پرونده ۲۵ نفر داشته است.  

آیا همتی ریشه فساد را در بانک مرکزی خشکانده است؟ 

صرف نظر از این پرونده، خود همتی پیش از آغاز کارزار انتخاباتی چنین اعتقادی نداشته است.

او روز ششم فروردین هم در یک پست اینستاگرامی گفته بود مبارزه با فساد یکی از برنامه‌ها بانک مرکزی برای سال آینده است. 

او در گفت‌وگویی با سایت دفتر رهبر جمهوری اسلامی از اقدامات جاری و ساختاری برای مبارزه با فساد صحبت کرده است. 

آیا همتی در فساد در بانک مرکزی نقش داشته است؟

تا کنون گزارشی از نقش همتی و اطرافیان او در فساد بانک مرکزی منتشر نشده است. بانک مرکزی در جریان تعقیب قضایی مدیران بانک مرکزی اعلام کرده، پرونده‌ها مربوط به مدیران دوره قبل از او است. 

اما طی دو سال و ۱۰ ماه ریاست همتی بر بانک مرکزی اقدامات محدودی انجام شده که می‌توان آن را در راستای شفافیت و مبارزه با فساد تحلیل و تفسیر کرد. به عنوان مثال می‌توان به انتشار فهرست ارز بگیران دولتی اشاره کرد.

اولین فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی و نیمایی روز هفتم مهر ۱۳۹۷ و حدود دو ماه پس از آغاز به کار همتی در بانک مرکزی منتشر شد.

آخرین گزارش بانک مرکزی تا زمان انتشار این مطلب  روز ۱۲ خرداد به‌روز شده که حاوی مشخصات دریافت‌کنندگان ارز دولتی از تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ است.

جمع‌بندی

عبدالناصر همتی در توییتر نوشته «من ریشه فساد را در بانک مرکزی خشکاندم.» این توییت در واکنش به اظهارات رئیس قوه قضائیه درباره بازداشت ۲۵ نفر از کارکنان بانک مرکزی نوشته شده است. 

خبر دستگیری ۲۵ نفر از کارکنان بانک مرکزی اردیبهشت پارسال منتشر شد. 

در سه سال گذشته بارها اتهام فساد علیه مدیران بانک مرکزی مطرح شده، اما بانک مرکزی همتی تاکنون به طور مستقیم متهم به فساد نشده است. صحبتی هم از فساد احتمالی او و اطرافیانش در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مطرح نبوده است. 

علاوه بر این در دو سال و ۱۰ ماه ریاست همتی بر بانک مرکزی اقدامات محدودی انجام شده که می‌توان آن را در راستای شفافیت و مبارزه با فساد تحلیل و تفسیر کرد. به عنوان مثال می‌توان به انتشار فهرست ارز بگیران دولتی اشاره کرد.  

اما اینها برای طرح این ادعا که «من ریشه فساد را در بانک مرکزی خشکاندم» کافی نیست. 

بانک مرکزی تاکنون گزارش مستند و دقیقی از ابعاد فساد منتشر نکرده است، اگرچه مطالبی کلی و جسته و گریخته درباره فساد ارزی بانک‌های عامل در سایت بانک مرکزی منتشر شده، اما تا امروز گزارش از تخلفات احتمالی درون‌سازمانی بانک مرکزی -حتی در حد عدد و رقم- منتشر نشده است. 

از این گذشته خود همتی هم تا سه ماه پیش به چنین چیزی باور نداشته چنانکه در پست‌های اینستاگرامی و مصاحبه‌های با تاکید خود از برنامه‌ریزی برای مبارزه ساختاری با فساد در بانک مرکزی صحبت کرده است. 

با این حساب فکت‌نامه این ادعای رئیس پیشین بانک مرکزی و نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.