آمار روحانی درباره نرخ تورم در دولت یازدهم

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز چهارشنبه ۲۱ خردادماه ۱۳۹۹ در جلسه هیات دولت، گفت :

«وقتی تحریم‌های شدید وجود نداشت، رشد اقتصادی را از منهای ۸ به مثبت  ۱۴رساندیم که در تاریخ کشور بی‌نظیر بود ضمن اینکه نرخ تورم هم از ۴۰ به رقم ۷ درصد رسید یعنی تورم تک رقمی و رشد اقتصادی ۲ رقمی شد و این یعنی همان وعده‌ای بود که در ابتدای دولت یازدهم به مردم دادیم و در همان دولت هم عملی کردیم.»

این سخنان حسن روحانی متناظر به تغییرات دو شاخص کلان اقتصادی در دوره دولت یازدهم است، اما فکت‌نامه در این مقاله تلاش می‌کند تا تنها به تغییرات و تحولات نرخ تورم بپردازد. پیش‌تر فکت‌نامه در گزارش دیگری به آمار ارائه شده در خصوص رشد اقتصادی پرداخته است. 

 

مبدا مقایسه که حسن روحانی به آن اشاره کرده، چه سالی است؟ 

دولت یازدهم که نخستین دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی به حساب می آید، عملا از مردادماه سال ۱۳۹۲ آغاز به کار کرد و با این حساب آخرین آمار تورم سالانه اعلام شده پیش از دولت او مربوط به سال ۱۳۹۱ است.

میانگین سالانه نرخ تورم در سال ۱۳۹۱ به روایت مرکز آمار ایران ۳۱/۵ درصد بوده است که در سال ۱۳۹۲ به ۳۲/۸ درصد افزایش می‌یابد.

 

پس نرخ تورم ۴۰ درصدی ادعایی حسن روحانی مربوط به چه سالی یا کدام گزارش است؟ 

بانک مرکزی نیز میانگین سالانه نرخ تورم در سال ۱۳۹۱ را ۳۰/۵ درصد اعلام کرده است که تقریبا مشابه با میانگین نرخ تورم اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران برای سال ۱۳۹۱ است.

در جست‌وجو برای پیدا کردن نرخ تورم ۴۰ درصدی که حسن روحانی برای مبدا تغییرات نرخ تورم از آن استفاده کرده است، در میان نرخ‌های تورم متعدد در سال ۱۳۹۱ به رقم ۴۰/۵ درصدی دست می‌یابیم که نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند ماه ۱۳۹۱ در گزارش مرکز آمار ایران است.

نرخ تورم نقطه به نقطه، مقایسه نرخ تورم در ماه مورد گزارش با ماه مشابه پارسال است.

نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند ماه سال ۱۳۹۱ در روایت بانک مرکزی ۴۱/۲ درصد اعلام شده است.

با این حساب احتمالا حسن روحانی برای مبدا مقایسه نرخ تورم در دولت یازدهم، از نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند ماه سال ۱۳۹۱ استفاده کرده است.

 

اما نرخ تورم ۷ درصدی که حسن روحانی به عنوان پایین‌ترین حد تورم در دولت یازدهم از آن سخن گفته مربوط به چه سالی است؟

بررسی گزارش‌های مرکز آمار ایران از نرخ تورم نشان می‌دهد که نرخ تورم متوسط در سال ۱۳۹۵ به ۶/۹ درصد رسید. بانک مرکزی ایران نیز نرخ تورم سالانه در سال ۱۳۹۵ را ۹ درصد اعلام کرد که تحقق وعده تک‌رقمی شدن نرخ تورم بود.

اما روند کاهش نرخ تورم سالانه ادامه نیافت و در سال ۱۳۹۶ نرخ تورم رو به افزایش گذاشت هرچند که در روایت مرکز آمار ایران و بانک مرکزی از تغییرات شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در سال ۱۳۹۶ به عنوان سال پایانی دولت یازدهم همچنان نرخ تورم میانگین، تک رقمی باقی ماند.

گزارش مرکز آمار ایران از نرخ تورم میانگین در سال ۱۳۹۶، این نرخ را ۸/۲ درصد اعلام کرد و این نرخ در گزارش بانک مرکزی ایران، ۹/۶ درصد به ثبت رسید.

 

حسن روحانی برای نشان دادن تغییرات شدید نرخ تورم در دولت نخست خود، مبدا مقایسه را نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند ماه ۱۳۹۱ در نظر گرفته اما این نرخ تورم نقطه به نقطه را با نرخ تورم میانگین سال ۱۳۹۵ مقایسه کرده است که مقایسه دو متغیر یکسان نیست.

اگر مبدا این مقایسه را از گزارش‌های مرکز آمار ایران نرخ تورم میانگین سال ۱۳۹۱ یعنی ۳۱/۵ درصد در نظر بگیریم باز هم تا نرخ تورم میانگین ۶/۹ درصدی سال ۱۳۹۵، تفاوت و تغییر قابل توجهی رقم خورده است، با این حال حسن روحانی ترجیح داده برای بزرگ‌تر نشان دادن این فاصله و تفاوت از مقایسه دو نرخ تورم متفاوت و ناهمگن بهره بگیرد.

البته نکته مهم‌تری که در سخنان رئیس‌جمهوری ایران ناگفته باقی مانده، روند بازگشت تورم به نرخ‌های تورم در سال‌های پس از ۱۳۹۵ است که نشان می‌دهد دستاورد نرخ تورم تک رقمی، دستاوردی ناپایدار بوده است.

 

جمع‌بندی

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز چهارشنبه ۲۱ خردادماه ۱۳۹۹ در جلسه هیات دولت، گفت : «وقتی تحریم‌های شدید وجود نداشت ضمن رشد اقتصادی نرخ تورم از ۴۰ به رقم ۷ درصد رسید یعنی تورم تک رقمی و رشد اقتصادی ۲ رقمی شد و این یعنی همان وعده‌ای بود که در ابتدای دولت یازدهم به مردم دادیم و در همان دولت هم عملی کردیم.»

این آمار درست یا غلط  مربوط به دوره‌ای است که چهار سال از آن گذشته است. به روایت آمارهای نرخ تورم در دولت دوم حسن روحانی رکوردهای تورم سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ را شکسته است. 

اما صرف نظر از این موضوع جست‌وجو در داده‌ها و آمارهای تورم نشان می‌دهد روحانی آمار تورم نقطه به نقطه در اسفند ۱۳۹۱ را با آمار تورم ۱۲ ماهه در سال ۱۳۹۵ مقایسه کرده است. این در حالی است که نحوه محاسبه این دو شاخص، با هم تفاوت دارد. تورم نقطه به نقطه میزان افزایش قیمت در یک نقطه از سال را به نسبت همان نقطه می‌سنجد در حالی که آمار تورم ۱۲ ماهه میانگین شاخص قیمت‌ها در طول ۱۲ ماه را مبنای محاسبه قرار می‌دهد. 

به همین دلیل  فکت‌نامه به دلیل دقیق نبودن مقایسه دو شاخص ناهمسان و همچنین موقتی بودن روند کاهشی نرخ تورم، به گفته‌های حسن روحانی درباره تغییرات نرخ تورم در دولت یازدهم، نشان «نادرست» می‌دهد.