آیا حمید بقایی می‌تواند یارانه ۲۵۰ هزار تومانی بدهد؟
حمید بقایی، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲، گفته که در صورت پیروزی در انتخابات امسال «یارانه را در گام اول ۱۱۳۵۰۰تومان، در گام دوم تا ۲۰۰هزار تومان و در گام سوم به ۲۵۰ هزار تومان می رسانم.»
«یارانه نقدی» که در حال حاضر پرداخت می شود ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان است و به عنوان بخشی از طرح «هدفمندسازی یارانه ها» پرداخت می شود. طرح هدفمند سازی یارانه ها طرحی است که در سال ۱۳۸۷ از سوی دولت محمود احمدی‌نژاد به مجلس ارائه و پس از تصویب و تائید نهایی توسط شورای نگهبان، از ۲۸ آذر ۱۳۸۹ به اجرا گذاشته شد. براساس این قانون قرار بود یارانه پرداختی به حامل‌های انرژی چون بنزین، گاز، نفت، گازوئیل، برق، همچنین یارانه پرداختی به مواد خوراکی و یارانه تولید و عرضه آب آشامیدنی حذف و بخشی از درآمد حاصل از آن به شکل «یارانه نقدی» به مردم پرداخت می شود و بخش دیگری از این درآمد نیز صرف امور زیربنایی همچون نوسازی ناوگان حمل و نقل، امور بهداشت و درمان و طرح های عمرانی، فرهنگی، اجتماعی دیگر شود.
در بند اول ماده یک قانون هدفمندی یارانه‌ها آمده بود که «قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حامل‌ها و با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از نود درصد (۹۰%) قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد.»
مصوبه مجلس شورای اسلامی همچنین به دولت محمود احمدی‌نژاد اجازه داد تا در سال اول تغییرات قیمت حامل‌های انرژی را به گونه‌ای تنظیم کند که حداقل ۱۰ هزار میلیارد تومان و حداکثر ۲۰ هزار میلیارد تومان از محل «حذف یارانه ها» در آمد کسب کند.
بر همین اساس قیمت بنزین سهمیه‌بندی از ۱۰۰ تومان در هر لیتر به ۴۰۰ تومان در هر لیتر افزایش یافت و قیمت بنزین غیریارانه‌ای از ۴۰۰ تومان در هر لیتر به ۷۰۰ تومان افزایش یافت که معادل افزایش ۱۲۰ درصدی قیمت بنزین بود. قیمت بنزین در دوره اجرای هدفمندی یارانه تا سال ۱۳۹۳ با افزایش بیشتری نیز همراه بود و در پایان دولت احمدی‌نژاد در سال ۱۳۹۳ قیمت بنزین یارانه‌ای به ۷۰۰ تومان در هر لیتر و قیمت بنزین غیر یارانه‌ای به ۱۰۰۰ تومان در هر لیتر رسید. قیمت سایر حامل‌های انرژی هم با تغییرات مشابهی همراه شد. از جمله قیمت گازوئیل از ۱۶ تومان به ۱۵۰ تومان، قیمت سی .ان.جی از ۴۰ تومان به ۳۱۰ تومان، نفت کوره از ۱۲ تومان به ۲۰۰ تومان، نفت سفید از ۲۰ تومان به ۲۰۰ تومان و قیمت گاز مایع از ۳۰ تومان به ۵۴۰ تومان رسید.
دولت حسن روحانی از سال ۹۳ تاکنون یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی را پرداخت کرده است و «بر اساس تبصره ۱۴ لایحه بودجه سال ۹۶ نیز «دولت قصد دارد مبلغ ۴۸هزار میلیارد تومان بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها مصوب سال ۸۸ با انواع روشهای نقدی و غیر نقدی بین خانوارهای هدف توزیع کند.» دولت یازدهم البته بنزین سهمیه‌بندی را حذف و قیمت بنزین تک نرخی با قیمت ۱۰۰۰ تومان در هر لیتر عرضه کرد.
با وجود افزایش چند برابری قیمت حامل‌های انرژی در سال ۱۳۸۹، در نخستین سال اجرای قانون هدفمندی یارانه ها فقط ۲۸هزار میلیارد تومان از منابع پرداخت یارانه نقدی از طریق افزایش قیمت حامل‌های انرژی و بقیه یعنی حدود ۱۱هزار میلیارد تومان از محل بودجه سالانه دولت تامین و پرداخت شد.این روند در سال های بعدی نیز ادامه یافت به همین دلیل اکنون پرسش اصلی درباره وعده حمید بقایی برای افزایش تقریبا پنج برابری یارانه نقدی این است که منبع پرداخت چنین مبلغی چگونه تامین خواهد شد.
برآوردها نشان می دهد که برای پرداخت یارانه نقدی ۲۵۰ هزار تومانی، دولت باید ۱۹۲ هزار میلیارد تومان از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی درآمد کسب کند که چنین درآمدی مشروط به افزایش دوباره و چند برابری قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین است.
یک نکته مهم دیگر درباره وعده حمید بقایی برای پرداخت یارانه ۲۵۰ هزار تومانی این است که چنین وعده‌ای تکرار سخنان محمود احمدی‌نژاد در ۱ اردیبهشت سال ۹۲ طی سفر به اهواز است. او در هنگامی که رییس دولت دهم بود اعلام کرده و گفته بود که «معتقدم به جای ۴۵ هزار تومان می توان ۲۵۰هزار تومان به مردم یارانه داد.»
اما محاسبات و برآوردهای دولت احمدی‌نژاد هم نشان می داد که تحقق چنین وعده‌ای به افزایش چند برابری قیمت بنزین و حامل‌های انرژی منتهی می شود. در ۱۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۲ و پانزده روز بعد از این وعده احمدی‌نژاد بود که محمدرضا فرزین دبیر وقت ستاد هدفمندی یارانه‌ها اعلام کرد که دولت احمدی‌نژاد سه سناریو برای قیمت بنزین دارد که در «سناریوی سوم» یارانه نقدی ۲۵۰ هزار تومان در صورتی پرداخت می‌شود که «قیمت بنزین به هر لیتر ۲۱۶۰ تومان» افزایش یابد.
به این ترتیب وعده حمید بقایی، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری برای پرداخت چند برابر کردن یارانه نقدی از جمله وعده او برای پرداخت یارانه نقدی ۲۵۰ هزار تومانی وعده‌ای «گمراه کننده» است.