انتقاد نا‌به‌جای حسن روحانی از هواشناسی
حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران در جلسه ستاد مدیریت بحران کشور که روز ششم فروردین ۱۳۹۸ در تهران برگزار شده گفته است:
«هواشناسی باید شدت باران در زمان کوتاه را پیش‌بینی کند. حالا پیش‌بنی بلندمدت نمی‌خواهیم. لااقل ۴۸ ساعت یا ۷۲ ساعت قبل هم هشدار بدهید، کافی است».
این گفته یک روز پس وقوع سیل مرگبار در شیراز و یک هفته پس از سیل در استان‌های مازندران و گلستان مطرح شده است. اگر این بخش در متن صحبت‌های رئیس‌جمهوری ایران در خبرگزاری‌های رسمی حذف شده، اما بعضی سایت‌های خبری در داخل ایران -مثل انتخاب- آن را با عنوان «انتقاد روحانی از هواشناسی» گزارش کرده و ویدئوی صحبت‌های او را که از تلویزیون پخش شده منتشر کرده‌اند. با این همه سایت رسمی رئیس‌جمهوری ایران آن را این طور بازتاب داده که «سازمان هواشناسی باید در این شرایط در مناطق جمعیتی که نتیجه بارندگی‌های شدید منجر به وقوع سیلاب می‌شود، متمرکز شده و اطلاعات، هشدارها و پیش‌بینی‌های دقیق و صحیح را به موقع به مردم ارائه کند». روحانی همچنین پیشنهاد داده که «در هر استان می‌توانیم با محوریت وزارت نیرو، کارگروهی برای پیش‌بینی شرایط جوی نامساعد و شناسایی مناطقی که دچار سیلاب‌های ناگهانی در اثر باران‌های شدید می‌شوند» تشکیل شود.
با مرور اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌های سازمان هواشناسی در ۱۰ روز گذشته می‌توان به این سوال پاسخ گفت آیا سازمان هواشناسی نسبت به وقوع سیل در استان‌های گلستان و فارس و به طور ویژه سیل شیراز هشداری صادر کرده است.
اطلاعات موجود در سایت سازمان هواشناسی نشان می‌دهد در فاصله روزهای ۲۴ اسفند ۱۳۹۷ تا پنجم فروردین ۱۳۹۸، در مجموع ۱۳ «اخطاریه» و ۶ «اطلاعیه» صادر شده است.
به طور مشخص در اخطاریه شماره‌های ۱۱۵ و ۱۱۶ که در تاریخ ۲۴ و ۲۵ اسفند ماه منتشر شده‌اند نسبت به وقوع «سیلاب و طغیان رودخانه‌ها» برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت آینده در چند استان، از جمله شرق مازندران و گلستان هشدار داده شده و از «به سازمان‌ها و ارگان‌های ذیربط»خواسته «تمهیدات لازم جهت جلوگیری از کاهش خسارات احتمالی» پیش‌بینی کنند.
همچنین ۳ روز پیش از سیل شیراز، سازمان هواشناسی در اخطاریه شماره ۲ که در تاریخ سوم فروردین ماه، دو روز پیش از وقوع سیل منتشر شده چنین هشدار داده است:
«بارش باران همراه با رگبار و رعد و برق و وقوع سیلاب، طغیان رودخانه ها در استان های خوزستان، بوشهر، ایلام، کرمانشاه، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری، نیمه غربی و جنوب فارس و دامنه های زاگرس در جنوب اصفهان و بعد از ظهر و شب با شرایط طوفانی (رگبار و رعد و برق و وزش باد شدید موقت) در غرب یزد، شمال اصفهان و جنوب استان مرکزی»
به دنبال این اخطار سازمان مدیریت بحران استان فارس نیز در اطلاعیه‌ای که ظهر سوم فروردین ماه در رسانه‌های رسمی منتشر شد، نسبت به وقوع سیل هشدار داد و برای فرمانداری‌ها و دستگاه‌های عضو ستاد مدیریت بحران استان فرمان «آماده‌باش کامل» داد. این ستاد همچنین از «مسافران نوروزی و عشایر و مردم استان توصیه کرد که از توقف در حاشیه رودخانه ها و مسیل ها جدا خودداری کنند».
جمع‌بندی
چنانکه پیدا است، در هر دو مورد سازمان هواشناسی نسبت به وقوع طغیان رودخانه‌ها و جاری شدن سیلاب در مسیل‌ها هشدار داده است و در استان فارس پیش‌بینی سازمان هواشناسی دو روز قبل از وقوع سیل شیراز مبنای صدور هشدار از سوی ستاد مدیریت بحران استان بوده است.
تا آنجایی که جست‌‌وجوهای ما نشان می‌دهد محدوده اطلاع‌رسانی هواشناسی استانی است و خبری از پیش‌بینی و هشدار محلی -مخصوصا در استان پهناور فارس وجود ندارد. همچنین اطلاعات ارائه شده در اخطاریه‌ها کلی است و جزئیات و مخاطرات مکانی در آنها وجود ندارد. به همین دلیل هم هست که حسن روحانی پیشنهاد داده ستاد تازه‌ای زیر نظر وزارت نیرو تشکیل شود که کار آن به صورت تخصصی پیش‌بینی وضعیت جوی و شناسایی مناطقی است که در اثر باران‌های شدید دچار سیلاب‌های ناگهانی می‌شوند».
آنچه مسلم است سازمان هواشناسی دست کم دو روز پیش از وقوع سیل در ۲۶ استان ایران از جمله گلستان و فارس پیش‌بینی کرده رودخانه طغیان کنند و سیلاب در مسیل‌ها راه بیفتد و شهرها دچار آب‌گرفتی شوند و در همین راستا از «دستگاه‌های مسئول» خواسته برای رویارویی با «خسارت‌های احتمالی» آمادگی داشته باشند.
البته نمی‌توان به ضعف نظام اطلاع‌رسانی بحران و هشدار سریع در ایران اشاره نکرد و این نکته را ناگفته گذاشت که محدوده اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌های سازمان هواشناسی استانی است و جزئیات و شدت احتمالی حادثه در آنها ذکر نمی‌شود.
با این توضیحات نقد حسن روحانی که «باید هواشناسی ۴۸ تا ۷۲ ساعت پیش‌تر وقوع باران‌های شدید را پیش‌بینی کند» وارد نیست و اطلاعیه‌ها و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی را نادیده می‌گیرد.
*این مقاله نخستین‌بار در سایت روحانی‌سنج منتشر شد
عکس: محمد نسایی/تسنیم